VISOKA MEDICINSKA ŠKOLA-BERANE

Predmet: MEDICINSKA PSIHOLOGIJA

Tema:
PSIHOANALITIČKA TEORIJA LIČNOSTI

Berane 02.04.2010 Mentor:Prof. Stanko Trifunović

TEORIJA LICNOSTI
Teorija licnosti predstavlja uskladjen sistem principa, hipoteza,
pojmova i cinjenica koje se odnose na prirodu i funkcionisanje
licnosti.
Danas postoji veliki broj licnosti,ali sve nastoje da opisu i objasne
licnost kao cjelinu .
Zavisno od pozicije autora u ovom smislu razlicite teorije se mogu
svrstati u pet osnovnih grupa:
1.psihoanaliticke teorije licnosti
2.bivejvioristicke teorije licnosti
3.faktorske teorije licnosti
4.humanisticke teorije licnosti
5.socijalne teorije licnosti
Psihoanaliticke teorije licnosti
To je grupa teorija kojima je zajednocko naglasavanje znacenja
nesvjesne dinamike u tumacenju licnosti.U oblasti nesvjesnog
kaze Frojd,osnivac psihoanalize leze pokretacke snage ljudskih
postupaka.Njegova teorija je jedna od onih prvih dinamickih
psihologija,ali ne i jedina.Takva su i Adlerova i Jungova teorija,jer
sve one unose dinamicko glediste u analiziranje licnosti.

-1-
Frojdova psihoanaliticka teorija
Nastaje krajem 19 vijeka u Australiji.Sigmund Frojd se bavio
istrazivanjem i lijecenjem neuroza, a do svoje teorije dolazi
koristeci osoben metod istrazivanja nesvjesnog – psihoanalizu.
Fjodor govori o dvema grupama instiktata:
-instiktima zivota -instiktima smrti.
Prvi sluze odrzavanju jedinke i odrzavanju vrste.Energija koja
goni na zadovoljenje ovih instiktata jeste libido.Medju njih se
ubrajaju nagon gladi,nagon za vodom i seksualni nagon.
Drugu grupu instiktata cine instikti smrti ili razaricki instikti.U
ovom instiktu lezi ,po Frojdu,izvor sklonosti ljudi ka agresiji i
razaranju,uzrok ratova ,zlostavljanja licnosti po Frojdu cine tri
oblasti licnosti i to:
ID(ono)-tezi da postigne po svaku cenu zadovoljenje instikta koji
ga gone da ih neposredno i odmah zadovolji.Ali po pravilu nije
moguce instikte zadovoljiti lako i neposredno.Mi moramo svoje
postupke podesiti objektivnim uslovima.Zato stupa drugi dio
licnosti koji Frojd naziva
EGO(ja)-Ego vodeci racuna o realnoj situaciji nastoji da omoguci
makar zaobilaznim putem,zadovoljenje onoga cemu nagonski deo
tezi.Treci dio licnosti koji razlikuje Frojd jeste
SUPEREGO(nad ja)-taj dio licnosti se sastoji od principa ,normi
,moralnih propisa, ideala.
Izmedju id,ega i superega dolazi vrlo cesto do sukoba.Kad dodje
do takvih sukoba,licnost postaje nesigurna i zastrasena.Kad su
sukobi izmedju id, ega i superega veoma ostri i cesti , dolazi do
poremecaja u ponasanju , do neuroza i do dusevnoh oboljenja
(psihoza). -2-
Po Frojdovom shvatanju odlucujuce je za formiranje licnosti rano
detinjstvo.Kakva ce se licnost razviti i kakava ce ona biti u toku
citavog zivota pojedinca resava se po Frojdu do pete godine
zivota.Dete u svom razvitku prolazi kroz odredjene stadijume.
U prvom od tih stadijuma koji traje od prilike od kraja prve
godine zivota,usta su ,kaze Frojd, glavna oblast preko kojih dete
izrazava svoju aktivnost.Ovaj stadijum se naziva oralni stadijum.
Posle oralnog stadijuma sledi analni stadijum kroz koje dete
prolazi u toku druge godine zivota.Posle analnog stadijuma sledi
falicki stadijum to je manipulisanje seksualnim organom izvor
zadovoljstva i najvaznija erogena zona tj. Zona koja pruza
seksualno zadovoljstvo.
Ova tri stadijuma Frojd naziva pregenitalnim stadijumima.
Posle njih sledi period latencije,povlacenja i slabijeg ispoljavanja
seksualnih interesovanja.
U toku pregenitalnog stadijuma javlja se Edipov kompleks.Nazvan
je tako prema grckom mitu o tebanskom kralju Edipu koji je ubio
svog oca i ozenio se svojom majkom ne znajuci da je sa njima u
krvnom srodstvu.
Po Frojdu postoji kod djeteta taznja prema roditelju suprotnog
pola,a neprijateljstvo prema roditelju istoga pola,koga dete
dozivljava kao rivala.
Poslednji stadijum u razvitku jeste genitalni stadijum.Sad vise
libido nije upravljen na sopstvenu licnost nego na osobu
suprotnog pola.U pocetku ovog stadijuma u maldalacko doba
javlja se ne samo interesovanje za osobe suprotnog pola nego
nastupaju i druge vazne promjene u licnosti:cenjenje, naglo se
razvija socijalizacija, prihvatanje drustvenih normi.
-3-
Frojd je dao veoma znacajan prilog poznavanju covjeka i razvitku
psihologije covjeka.Njegova je zasluga isticanje dinamickog
karaktera licnosti i naglasavanje uloge motiva i motivacije.
Posebno treba istaci snazan podstrek koji je dao daljem
istrazivanju psihickog zivota postavljajuci veliki broj razlicitih
hipoteza i iznoseci veliko bogatstvo ideja.
Adlerova teorija licnosti
Nekadasnji Frojdov ucenik i saradnik ,Alfred Adler ,odvojivisi se
od psihoanalize i izgradjuje,svoju teoriju licnosti.On je zapazio da
ljudi koji imaju neki nedostatak pokusavaju da ga nadoknade time
sto jacaju taj organ intenzivnim vjezbanjem.Najpoznatiji primjer
kompenzacije nedostataka svakako je Demosten koji je u
djetinjstvu mucao ,a kasnije postao jedan od najvecih govornika
Antike.
Osecanje inferiornosti koje je po Adleru glavni pokretac licnosti
moze se prevazici putem kompenzacije.Sam Adler kao dijete bio je
bolesljiv i slab ucenik,a postao je ljekar i slavni psiholog.Suprotno
Frojdu,Adler smatra da se ponasanje neke osobe bolje moze
razumjeti ako znamo kakvi su joj ciljevi za buducnost,nego ako
samo znamo njenu proslost.
Svaki covjek ima neki svoj zivotni plan i ne postoje dvoje ljudi sa
istim zivotnim planom.Zivotni plan je za Adlera osnovno
idiografsko nacelo koje objasnjava jedinstvenost licnosti.Za
razliku od Frojda,Adler je vise naglasavao znacaj svijesti,isticao je
osjecanje zajednistva i ulogu socijalnih cinilaca u oblikovanju
licnosti,cime je doprinio formiranje socijalne psihoanalize.
-4-
 Jungova teorija licnosti
Nastala je kada se bliski saradnik Frojda odvojio od psihoanalize.
Po Karlu Gustavu Jungu covjek je slozeno bice, nagonsko ali i
duhovno,nesvjesno ali i svjesno,iracionalno ali i racionalno.Za
objasnjenje slozenog ponasanja ljudi neophodno je i kauzalno i
teolosko objasnjenje-kaze Jung.Ljudsko ponasanje uslovljeno je
proslom,i to ne samo individualnom,vec i kolektivnom istorijom
pojedinca.Ali je ljudsko ponasanje odredjeno i njegovom
buducnoscu,njegovim ciljevima i aspiracijama .
Pored licnog ,nesvjesnog,stecenog,potiskivanjem ,i dusevnom
zivotu covjeka vaznu ulogu ima i urodjeno ,nadlicno
,kolektivno,nesvjesno, koje sadrzi naslijedjenu mudrost predaka.
Za Junga licnost je samo regulativni sistem koji neprestano tokom
cijelog zivota,strepi ka sve savrsenijoj ravnotezi i cjelovitosti.U
prvoj polovin zivota prilagodjava se spoljasnjoj stvarnosti,a u
drugoj,u unutrasnjoj ,psihickoj stvarnosti.
Libido za Junga nije samo seksualna,vec sveobuhvatna psihicka
pa i zivotna energija. Ako je Libido usmjeren na spoljasnju
stvarnost,onda je to stav ekstraverzije,a ako je okrenut u
unutrasnju,subjektivnu stvarnost,to je stav introverzije.
Psihoanaliticki teorijama licnosti odaje se priznanje zbog
uvodjenja u psihologiju licnosti dinamickih cinilaca, nesvjesnih
motiva, unutrasnjeh sukoba i raznovrsnih vidova
samoobmanjivanja. Zamjera im se na prenaglasavanju nesvjesnog
i nedovoljno jasnim i preciznim definisanjima svojih pojmova i
hipoteza.

-5-
LITERATURA:

1) Ž arko Trebješanin,Zoran Lalović-psihologija za II razred opšte

gimnazije
2) Dr Nikola Rot- Opšta psihologija.-Beograd 1983 g.
3) De Ejub Čehić-Psihologija za I razred srednjeg usmjerenog
obrazovanja- Sarajevo 1989 g.