J

' .
Sead SAKIC, prof.
v
TEHNICKA MEHANIKA
ZBIRKA ZADATAKA ZA UCENIKE SREDNJIH SKOlA
1996.
4:=200'"
1.em
U. 1m
l..1cm
, -
, .
....
Sead SAKIC, prof. masinstva
ZBIRKA ZAOATAKA
IZ TEHNICKE MEHANIKE
- prvo izdanje -
Recenzenti :
Nedzad Mrsi6, dipl.inz.masinstva
Mehmed Moranjki6, dipl.inz.masinstva
Izdavac:
OJL "OENFAS" Tuzla
Graficka obrada:
Ozevad Alici6
Stampa:
OJL "OENFAS" - Tuzla
Za stampariju:
Suljo Hasanovi6
Tiraz 1500
Tuzla, 1996.
Sead SAKIC, prof. masinstva
ZBIRKA ZADATAKA IZ TEHNICKE
MEHANIKE
ZA UCENIKE SREDNJIH SKOlA
STATIKA
OTPORNOST MATERIJAlA
KINEMATIKA
D1NAMIKA
(Rijeseni zadaci i zadaci za vjezbanje)
PREDGOVOR
Predmet TEHNICKA MEHANIKA je jedan ad fundamentalnih
predmeta u nekim strucnim i tehnickim skalama.
Nastavni sadriaji avag predmeta predpastavljaju uspjesnu
rea/izaciju sama rjesavanjem prakticnih zadataka.
Tehnicka mehanika abuhvata cetiri ablasti kaje se
izucavaju u strucnim skalama ita.
statiku, cvrstacu materijala, kinematiku i dinamiku.
Nedastatak udzbenika i adgavarajucih prirucnika
nametnua je patrebu za avakvam zbirkam zadataka u
kajaj su abuhvacene sve cetiri ablasti .
Zbirka zadataka uraaena je prema nastavnam planu
i programu masinske strucne i masinske tehnicke skale.
Indentican program je u jas nekalika strucnih i tehnickih
skala, taka da se Zbirka maze karistiti u sljedecim strucnim
skalama.
1. Masinska strucna skala, I razred,
2. Saabracajna strucna skala, I razred,
3. Metalurska-vatrostalna strucna skala, I razred,
4. Rudarska strucna skala, I razred,
5. Zeljeznicka strucna skala, I razred.
te tehnickim skalama:
1. Masinska tehnicka skala, I, /I i /II razred,
2. Saabracajna tehnicka skala, I razred,
3. Rudarska-gealaska tehnicka skala, /I razred
4. Zeljeznicka-saabracajna skala, I i /I razred
5. Metalurska tehnicka skala, I razred
Autar
SADRZAJ
1.STATIKA
1.1. Kolinearne sile .
1.2. Suceljene sile raznih pravaca ...... .... ..... ....... .. ...... .. ............ .. ......... ............. .
1
2
6
9
1.3. Rastavljanje sile na dvije komponente
1.4. Ravnoteza sila ........
1.5. Sistem proizvolj nih sila u ravni ........................... ... ................ ..... .... .. ......... .. 15
1.6. Siaganje paralelnih sila ....... .... . ....................... ........ .. ..... .... .. ....... .. ... .. ...... 16
1.7. Siaganje proizvoljnog sistema sila .. . .............. .... .............. .. .. ..................... 22
1.8. Odredivanj e tezi sta ............. .
.. ..................... 26
1.9. Papus - Guldinove teoreme .. .. .. ... .. .. ................. ...... ........... ... ........ .................. 30
1.10. Nosaci (puni ravni) ..... .. .. ..... ....... ....... ..... .... .. . .... .......... .. ........ 33
1.11 . Resetkasti nosaci ........ . ........ ........ .................... .... ... ........ .... .... .. .............. 48
1.12. Zadaci za vjezbanje (nosaci) . .. .. .... .... ... ..... ........ .... ... ........................... 52
1.13. Trenje .. ... ...... .... . .. . .. .... ....... .. .. .......... ... .......... .......... .. ...... .. .... ............ 55
1.14. Proste masine ............ .. ..... .. ... .. .. ................................ ... ...... . 59
2. CVRSTOCA (OTPORNOST) MATERIJALA
2. 1. Aksijalna naprezanja .................... .. ... .. ... ..... .. ................. ... .. ...... ... .. ..... .. ... 63
2.2. Smicanje .. ... ...... .. .. . .......... .. ....... ........ ... .. . .... ...... . 73
2.3. Geometrijske karakteristike poprecnih presjeka nosaca . .. .. ... ........ .. .............. 78
2.4. Savijanje ..... ........ .... .. .... ........ .. .. .... .. ........ .... .. . ....... ........... .............. ...... ... .. ... ... 85
2.5. Staticki neodredeni nosaci ......... .... ....... ..... .. ............................. .. .. .. ... .. ........... 94
2.6. Uvijanje - torzija .. .. .. .... .. ... ..... .. ...... ... ........ .... .... .. ... ...... .... .... ..... ... .. ..... .. ... ..... 96
2.7. Izvijanje .... ... .......... .. .. .... ......... ..... ... ................... .......... ........... ...... ... .. .. .. ......... 98
2.8. Siozeno naprezanje .... .. ............. ....... ...................... ....... ...... ...... .... ..... .. ... .. ..... 103
I
3. KINEMATIKA
3.1. Jednoliko pravolinijsko kretanje ...................... ................. .. ............................. 110
3.2. Jednako ubrzano i jednako usporeno pravolinijsko kretanje ... .. ...................... 111
3.3. Kruzno kretanje .... ........................................... ................................ .. ... .......... 114
3.4. Oscilatorno kretanje ......................... .... ............. ....... .... .. ............ ........... .... ...... 117
3.5. Siozeno kretanje ............ ....... .. ........................ : ..................... .............. ........ .... 118
3.6. Translatorno i rotaciono kretanje krutog tijela ............................................. ... . 120
3.7. Ravno kretanje. Kretanje stapa u ravni ... ... ....... ... .. .......................... .... ........... 123
3.B. Mehanizmi ....... ...... ... ...... ........ .... ..... .......... .... ........................... ..... .............. ... 125
4.DINAMIKA
4.1. Rad i snaga ..... .... ...... ..... .............................................. .. ... ................... .. ........ 128
4.2. Impuls sile i kolicina kretanja .. ..... .......... ....... ... .. ........................... .. .... .. ........ .. 131
4.3. Energija ....... .. ......... .. ................ .. ... ..... ..... .... ... ... ....... .. ................ ... ..... .. .. ........ 134
4.4. Centrifugalna i centripetalna sila .......... .. ..... .... .... ..... ..... ........... .. .... ... .. ............ 135
4.5. Dalamberov princip ..... .. ..... ..... ..... ...................................... ........................ .. ... 138
4.6. Dinamika rotirajuceg tijela ......... ... .. .... ....... ... .... ... ... ... ...................................... 140
4.7. Dinamika oscilatornog kretanja ................ .. .............. ... ... .. ......... ........ ..... ......... 143
Tabele ................ ...... ......... ............. ....... ..................... .. ........ .. ..... ... .. .............. 144
Literatura ................ ......... ............. ................. .. ........ .......... ......... ..... ............ .. . 148
1. STATIKA
(
1. STATIKA
1.1. Kolinearne sile
1.1.1. Tacku A napadaju dvije kolinearne sile (s1.1) istog smjera:
F,=40N i F,=20N. Odredi rezultantu!

A ocrl ______ ... I-, __
1_.
10 N
UF=1cm FR=F,+ F,
F R=40 + 20 = 60 N
sl.1
1.1.2. Tacku A napadaju kolinearne sile (sI.2) : F,=50N ; F,=40N ; F,= - 20N ;
F.= 20N ; Fs= -30N. Odredi rezultantu!
-.
____________ ______ __
i!: '(
I
,
--
I -i; ... Fsii.--_---..:.,==-.---'I
F

sl.2
FR=F, + F, + F, + F. + Fs
F
R
= 50 + 40 + (-20) + 20 + (-30) = 60 N
F
R
= 60 N
1.1.3. Materijalnu tacku N napadaju kolinearne sile suprotnih
smjerova: F,=300N ; F,= -400N ; F,= 200N ; F,= -600N ;
Odredi rezultantu!
1.1 .4. Potisna sila rakete je F, a njena tezina G. Kol ika je
rezultujuca sila F R koja prouzrukuje start rakete?
1.
1.2. Suceljene sile razni h pravaea
1.2.1. Tacku M napadaju sile F,=60N i F,=40N, koje zaklapaju
ugao 0.=600. Odredi velicinu, pravac i smjer rezultante!
.-_ .. _._ .... _---_ .. __ ...- ........ -..",..",;
/
u = 10 N
F 1 em
/ . p,,,'e'og,,m ,ii,
M ~ ~ - - - - - - - - - - - - - - - - ~
;:;
sl. 3
Trokut sila
sl.4
Analiticka metoda:
- .-.. -.-- .--.-.. - - - - - , , ; . ~
sl.5
X X
R
2.
Y,=F, . Sina,=60 . 0 = 0
Y,=F, . Sina,=40 . 0,866 = 34,64 N
Fy=Y, + Y,= 0 + 34,64 N
F
y
=34,64 N
X,=F, cosU, =60 . 1 = 60 N
X,=F, cosU,=40 . 0,5 = 20 N
Fx=X, + x,= 60 + 20 = 80 N
FR=Y F/ + F: = Y34,64' + 80' =Y7600
F
R
= 87 N
1.2.2. Odredi analitickim i grafickim putem rezultantu (i njen polozaj)
datih sila (51.6) koje djeluju na jednu tacku:F,=200N, F,= 400N,
F,=100N, F,= 300N. Date sile 5 osom X zaklapaju uglove:
U,=4So, 0.,=90, 0.,=180, 0.,=3150.
Rjesenje:
a) Analiticka metoda:
FR=YF: + Fy'
Fx=X, 7" X, + X, + X,
Fy=Y, + y, + y, + y,
Y2
X,=F, . cos 45= 200 - = 141N
2
X
2
=F, . cos 90= 400 . 0 = 0
X
3
=F,' cos 180= 100 (-1) = -100 N
Y2
X,=F ' cos31So=300'-=212N
4 2
Y,=F, . sin 45= 200 Y2 = 141 N
2
Y3=F,' sin 180= 100 0 = 0
Y. =F, sin 315= 300 . (- Y2) = -212 N
. 2
3.
F
x
=141 - 100 + 212 = 253 N
F
y
=141 + 400 - 212 = 329 N
FR=YF: + F/ =Y253
2
+ 329
2
= 415 N
tg a = ~ = 329 = 1 30 ; a = 5224'
Fx 253
sl.6
a) Graficka metoda:
Odaberemo po volji tacku 0 i redom nanesimo sile F" .F
2
F
3
, iF.
paralelno sa zadanim silama u unaprijed odabranom mjerilu,
na pro
4.
...
f:
sl.7
o
1.2.3. Na camac sa jedrima (A) djeluje vjetar silom F,=400N, a tok
rijeke silom F,= 600N. Pravac djelovanja vjetra i pravac toka
rijeke zaklapaju ugao od a. = 45(sI.8). Pod dejstvom koje
sile FR ce se kretati jedrilica i pod kojim uglom u odnosu na
tok rijeke?
sl.8
5.
A
1.2.4. Analitickim i grafickim putem odredi rezultantu (i njen polozaj)
si la koje napadaju tacku N : F,= SON, F,=30N, F
3
=70N,
0:,=0, 0:,=60, 0:3=270
0
?
1.2.5. Na praveu AS nalazi se tacka M. Na tacku M pocnu
djelovati sile F,= 1000N i F,=600N. Za koliki ugao ce se
otkloniti pravae kretanja tacke M u odnosu na pravae AS?
M
()-------- -_ .. - . . .. . .. - -.-.--- - -. -- .. . -. . - - - . . - .. --- -- . --.. 0 t
1.3. Rastav ljanje sile na dv i je kompon ente
1.3.1.
6.
Dva stapa AS i Be (s1.9) vezani su meausobno
u zglobu S, a u zglobovima A i C ia vertikalan
zid. Odrediti sile u stapovimal
U =1000 N
F 1 em
Fe= em U =2 8 .1000 = 2800N
F , .1
F A= em . U ~ ~ 2 .10
1
00 = 2000N
Analiticka metoda:
F =_G_= 2000
e eos45 Vi
2
= 2836N
F
A
= G . tg4So=2000 . 1= 2000N
1.3.2.
sL10
Analiticka metoda:
~ = _ G _
sin200 sin1000
B
$;20N
7.
Teret G visi na dva kanapa AS i AC (s\'1 0) .
Odrediti sile u kana pima aka je apterecenje
kaa prema sl.1 O!
U = ~
F 1 em
1.3.3. Na vrhu resetkaste konstrukeije (sl. 11) djejstvuje horizontalna sila
F = 2S0N. Odredi sile u stapovima ab i be konstrukcije.
-
(J. F
sl.11
1.3.4. Dizaliea dize teret G = SOOO N (sI.12) . Odrediti sile u stapovima AB i BC,
ako stap AB sa vertikalnim zidom zaklapa ugao od 30, a stap BC od 60
/ 8
sl.12
1.3.S. Teret G = 300 N objesen je u tacki C 0 uze AB (sI.13). Potrebno je
rastaviti silu G na dvije komponente u praveima uzeta AC i CB ako
su dati uglovi ex. = 60i ~ = 4So.
sl.13
8.
1.4. Ravnoteza sila
Ravnoteza tri sile koje leze u istoj ravni
1.4.1. Stap duzine AB, tezine G, vezan je zglobom u tacki A, dok se na
drugom kraju u tacki 0 oslanja na zid (51.14) . Odredi sile u
zglobu A i tacki 0 zida!
51.14
Tezinu stapa G nacrtamo u razmjeri U
F
, a zatim je rastavimo na
poznate pravce reakcija u tacki A i tacki 0 (tri sile sijeku s ~ u ~ d n o j
tacki i Cine zatvoren trokut sila) . Dobijene duzine vektora FA i Fo
pomnozimo sa razmjerom za silu UFo
1.4.2. Izracunati sile F, i F, u zicama AB i AC, koje su u tacki A meausobnog
spoja opterecene teretom G = 1500 N. Zice sa horizontalom koja
prolazi kroz tacku A (51.15) zaklapaju uglove ito: zica AB ~ 30,
a zica AC ~ 60
c
51.15
9.
a.,
b
Graficka metoda:
U =300 N
F 1 em
F, = bc . U
F
=2,5cm . 300 N =750 N
1 cm
F2 = ac' U
F
=4,3cm . 300 N =1290 N
1 cm
Analiticka metoda:
Koristeci se uslovima ravnoteze:
LY,=O
dobijamo dvije jednacine koje nam omogucavaju odredivanje velicine
sil a F, i F
2

LX;=O; F, cos 30- F2 cos 60= 0
LY,=O; F, sin 30+ F2 sin 60- G = 0
Iz prvog uslova ravnoteza (LX.=O) dobijamo zavisnost izmedu sila
F, i F
2
:
_ cos 60 _ ~ . _
F, - F2 300 - , ~ F2 - 0,575 F2 .
cos v 3
2
Zamjenom vrijednosti za F, u jednacini drugog uslova ravnoteze
(LY;=O) dobijamo velicinu sile F2 :
0,575 F2 sin 30+ F2 sin 60- G = 0
0,575 ' 0,5 F2 + Vi F2 = 1500
2
F2 = 1293 N
F, = 0,575 F2 = 0,575 . 1293 = 743 N
1.4.3. Celicna kugla tezine G = 100 N, oslanja se na dvij e glatke kose ravni
OA i 08 koje sa horizontalom zaklapaju ~ 6 0 ~ ~ 3 0 0 kako to pokazuje
s1.16. Izracunati sile reakcije kojima se ravni 08 i OA odupiru
pritiscima kugle.
10.
A
sl.16
Graficka metoda:
U = 20 N
F 1 cm
c
Fo.= bc . U =44 cm . 20 N = 88 N
F, 1 cm
- 20N
Fi5li = ac U
F
=2,5 cm . -1- = 50 N
cm
Analiticka metoda:
c
G
,
-
G
b
LY,=O
Fo. . sin 60 Fi5li sin 30 G =0
F F cos 30 (. . d . )
0.= i5li cos 600 IZ prve Je naclne
F
cos 30 . 60 F . 30
i5li. cos 600 . Sin + Os sin = G
F- = G = 100 100
08 (COS 30 . sin 60
0
+sin 300) 13 2
cos 60 ("2 13 1
1 -2-+2)
2
13
2
Fo.= 50 N . -1 - = 50 13= 86,S N
2
11 .
1.4.4. Metalni stap AB, pricvrscen je za vertikalni zid pomocu zgloba u
tacki A i zicom u tacki C (sl .17). Stap i zica sa zi dom cine ugao
od 600. Odrediti otpor oslonca u zglobu i si lu u zici, ako je tezina
stapa G = 100 N i ako ana djeluje na sredini stapa.
A /'
sl.17
F
A
= be . U =3 45 25 = 86 N
F ' 1
Fee= ac . U
F
=2" 2
1
5 = 50 N
Analiticka metoda:
25 N
U
F
= 1 em
b
Posto je graficko rjesenje pravougli trougao sila sa uglom u tjemenu
od 60, mozemo racunskim putem preko sile G izracunati trazene
velicine sila.
sin 60= ~
V3
F
A
= G sin 60=100 . _-= 86,5 N
2
F-
cos 6 0 0 - ~
-G
1
F- = G cos 60=100 .-= 50 N
9C 2
1.4.5. Na glatkoj povrsini AB koja sa horizontalom zaklapa ugao a =300, lezi
kugla koja je uzetom pricvrscena za drugu vertikalnu povrsinu u tacki C.
Odrediti silu pritiska Fn kugle na podlogu, kao i silu u uzetu Foe, ako
je uze paralelno sa povrsinom AB i ako je tezina kugle G=60 N, (sl. 18).
12.
sl.18
1.4.6. Kran (dizalica) se sastoji od dva stapa: AC = 1,2 m i BC = 1,6 m.
Stapovi su pricvrsceni za zid u tackama A i B, pri cemu je njihevo
medusobno rastojanje AB = 2,4 m. U tacki C objesen je teret
G = 30 000 N (sI.19) . Odredi sile u stapovima F 1 iF,.
sl.19
13.
1.4.7. Stap AB pricvrscen je za nepomican zglob A (sI.20). Na sredini u tacki T
stapa objesen je teret G = 2500 N. Za drugi kraj stapa vezano je uze
1.4.8.
1.4.9.
(u tacki B) , koje je prebaceno preko nepomicnog kotura u tacki C, a
optereceno silom F koja je potrebna da bi stap odrfavala u polozaju
koji je prikazan na sl. 20 tj. pod uglom a..
Odrediti velicinu i smjer sile u uzetu kao i otpor oslonea, ako je:
a. = 45, a dio uzeta BC paralelom sa horizontalnom ravni.
sl.20
Ljestvi ee AB, duzine 3 m, tezine G = 200 N, oslanjaju se na vertikalan
gladak zid u tacki Ai hrapav pod u tacki B. Izracunati reakeije veze
u ovim tackama, ako pravae Ijestviee zaklapa sa horizontalom
ugao a. = 45(sI.21).
/A
/
sl.21
Lampa tezine 15 N (sI.22) objesena je u tacki C 0 sredinu
uzeta AB. Krajevi uzeta vezani su za kuke koje se nalaze na istoj
visini. Kolike su sile u dijelovima uzeta AC i BC; ako je AC = BC = 10em.
U ravnoteznom polozaju zbog opterecenja - tezine lampe G, tacka C
je za 8 em niza od prave AB.
A
B
sl.22
14.
1 .5. Sistem proizvoljnih sila U
1.5.1. Izracunati momenat sile F koja djeluje po osnoviei ravnokrakog trougla
AB, za momentne tacke A, B i C. Osnoviea trougla AB = 6em, krak
AC = BC = Scm, a sila iznosi F = 200 (sI.23).
C
I
I
I
:1,
I
I
:
F
1\
/3
sl.23
M: = 0 ; = 0 ; - F . h = - 200 . 4 = - 800 Nem
1. 5.2. Izracunaj momente sila F I iF, za momentnu tacku 0, ako je F I = 30 N,
F, = 40 N! Sile napadaju zajednicku tacku A, a medusobno zaklapaju
ugao od 90
0
(sI.24) h, = 4 em ; h, = 2,5 em. Velicinu kraka h odredi
graficki sa erteza, kao i velicinu rezultante F.!
U= 1 em
L 1em F 1 em
h
I
"",
... ,
- ' -- -
sl.24
M, = F, . h, = 30 4 = 120 N em
M, = F,' h, = 40 2,5 = 100 N em
M. = F . h = 50 4,4 = 220 N em
15.
1.5.3. Izracunaj koli kim ce se momentom M. obrtati tocak poluprecnika
R = 2,5 m na koga djeluju sile F,= 400 N i F,= 200 N u tacki kao
na sl. 25.
'I
F,
~ : ' J -1
,
5m
~ I
Ij
l y..,/"
,/' J(
\ --- --- - .- .. -cp.-----i--->
~
sl.25
M. = M, + M, = F, . 2 - F, ' 1,5 = 400 2 - 200 1,5 = 500 Nm
1.5.4. Duz ivica pravougaone ploce ABeD (sI.26) djeluju sile F, = 600 N,
F, = 1000 N, F, = 500 N i F. = 200 N. Izracunati moment rezultante
ovih sila za tacku E.
M. = M, + M, + M, + M. = F, . I , + F, . I, + F, . I, - F . I.
M. = 600 . 2 + 1000 . 0 + 500 . 1 - 200 - 5
MR = 700 Nm
___ " __ P . : . ~ __ _ ---I
sl.26
1.6 . Slijeganje paralelnih sila
1. 6.1 . Na tijelo u tackama N, i N, djeluju dvije paralelne sile istih
smjerova, F, = 80 N, F, = 40 N. Ako je rastojanje izmedu napadnih
li nija sila I = 1,4 m, odrediti velicinu rezultante, kao i polozaj
njene napadne linije (sI.27).
16.
u = 20 N
F 1 em
u = 0,5 m
l 1 em
--.,.-_ ... ... . ~ . - - ~ ....... - .. --............ ...
~ C . ,
/' ; N'J. \
! NI ~
\
11 x ~ . _ . .JJ_" m )
---.. F2.. ,,/ /
'-- .- .- ' ---.... _---_ ...... '
..
.F,
FR = F,+ F2 = 80 + 40 = 120 N
Koristimo momentno pravilo:
F.X=F,0+F
2
1,4
X = ~ = 40 '1,4
F. 120
X = 0,466 m
17.
1.6.2. Odredi velicinu i polozaj rezultante dviju paralelnih sila suprotnih
smjerova: F, = 60 N i F, = 180 N (sI.28). Rastojanje izmedu napadnih
tacaka N, iN" N;N, = I = 10 em.
_.-....
-. . ' -...:
-- ....... ~
.. ,r"
- 1 ~ - -
sl.28
./
u = 40 N
F 1 em
\.
u = 4 em
l 1 em
Rezultantu dvije paralelne sile suprotnih smjerova nalazi se sa strane
vece sile na udaljenosti X.
FR = F,- F, = 180 - 60 = 120 N
FR X = F, . I
F, . I 60 10
X =-F-
R
- = ~ = 5 em
1.6.3. Graficki i racunski odredi velicinu, smjer i polozaj napadne linije
rezultante dviju paralelnih sila, istih smjerova, ako je F, = 100 N,
F, = 160 N, a N,N, = 20 em (sI.29)!
18.
u = 40 N
, 1 em
U = 5 em
L 1 em
F2
~
I
I
\
\
\
\
\
\
1
\
I
\ C
I
#,.
Hz.
p
::, . - . ~ -
I
F,
\
I
\
I
\
Ii
\
F,
- - --
-1- --
.
I
~
-
rR
Fz
sl.29
Najprije izracunajmo rezultantu sila:
F R = F, + F, = 1 00 + 160 = 260 N
Zatim napisimo momentne jednacine sila F, i F, za tacku C:
F, . P = F,' q
P + q = N,N,
19.
Iz ovog sistema jednacina izracunavamo velicine p i q, na osnovu
Kojih odredujemo polozaj napadne linije rezultante:
100 P = 160 q
P + q = 20
1,6 q + q = 20
2,6 q = 20
20
q =2,6= 7,7 em
p = 20 - q = 20 - 7,7 = 12,3 em
1.6.4. Graficki i racunski odredi vel icinu, smjer i polozaj sila suprotnih
smjerova, ako je F, = 80 N ; F, = 200 N, a N,N, = 15 em (sI.30) .
r - - - - - - - - - - 1 - - - - ~ - . - - ,,-
sl. 30
20.
F,
FR = F, - F, , jer je F, > F,
F R = 200 - 80 = 120 N
Momente jednacina si la F, i F, za tacku C je:
F, . P = F, ' q
N, N, = P - q
80 P = 200 q
p- q =15
2,5 q-q = 15
1,5 q = 15
q = 10 em
p = 25 q
p = 15 + q = 15 + 10 = 25 em
1.6.5. Na stapu koj i je objesen 0 dva paralelna uzeta AE i BO, visi u tacki C,
teret tezine G = 900 N (sI.31). Odrediti sile u uzadima, ako je AC=p=40 em
i BC = q = 60 em! Tezinu stapa zanemariti.
/.
D
~ p - ~ - Fg
A t::=*=====1'
sl.31
Zbir sila FA i Fe jednak je rezultanti G.
FA + Fe = G
Momentna jednacina za tacku C je:
40 FA = 60 Fe
3
FA = Z- Fe
Zamjena vrijednosti za FA = ~ Fe, U prvoj jednacini dobijamo:
3
Z-FA+F. =G
2,5 Fe=G
G 900
Fe =2,5 = 2;5= 360 N
FA = G - Fe = 900 - 360 = 540 N
21.
1.6.6. 0 gredu koja je pricvrscena za dva stapa A i S (sI.32) treba objesiti
teret G = 4000 N. Rastojanje izmedu stapova iznosi [= 4m. U kojoj tacki C
treba objesiti teret G da opterecenje manje optereeenog stapa S, ne
prede 750 N.
sl.32
1.6.7. Graficki i racunski odrediti velicinu i pol ozaj napadne linije rezultante
dviju paralelnih sila istih smjerova. Sile su F, = 380 N, a F, = 640 N ;
rastojanje izmedu napadnih linija sila N,N, = 25 em.
1.6.8. Graficki i analiticki odredi polozaj napadne linije rezultante paralelnih
sil a istih smjerova, ako je F. = 650 N ; F, = 360 N i NJJ, = 16 em!
1. 7. Si aganj e proizvoljnog sistema sila (primj ena veriznog poligona)
1.7. 1. GrafiCkom metodom odredi velicinu i polozaj rezultante zadatog
sistema proizvoljnih sila (sI.33).
Polotaj sila
sl.33
Poligon sila
22.
1.7.2. Grafickom metodom odrediti velicinu i polozaj rezultante sistema sila
kao na sl. 34. (Velicine sila i njihov polozaj uzeti sa slike).
i=i , I
f-+-+--+-- -'----:-

I ......
-' ,'- ---T-" , _ . .:...: -1----,
;1
sl.34
1,7.3. Na tijelo djeluje tri sile F" F, i F, u napadnim tackama prema
sl. 35, Naci velicinu, pravac i smjer rezultante, kao i polozaj njene
napadne linije u planu polozaja sila! F, = 20 N ; F, = 50 N i F, = 30 N.
Cl[!J ,-_- .. ' 1'\C .. ..
U
: d , ' , F. l
lSi ' . \' v !
--. .. .. ,y.-. ...... .. 'i-.. ,
! / ; I \: . i
'. i i ._; ... ' .. I._j " ..
; ' ::! yR ;
, '; , F. ! ' -:-,.;
I -, I . A
o
sl.35
x, = F, cos 45
X, = 0
y, = F, sin 45
y, = .. F2
X, = F, cos 0
Y3 = 0
X
R
= LX, = X, + X3
YR = LY, = 1, + Y3
V2
X = 20 . -= 14 1 N
, 2 '
V2
y, = 20 '2= 14,1 N
X3 = 30 . 1 = 30 N y, = - 50 N
X
R
=14,1 +30=44,1N YR = 14,1 .. 50 = -35,9 N
F
R
= V X.' + yo' = V44, l' + ( .. 35,9)'
F
R
= 57 N
23.
Moment rezultante za tacku 0 giasi :
= + Mci + Mci
Mci = X, . 2 - y, . 1 = 14,1 . 2 - 14,1 . 1
Mci =14,1Nem
M;; = F2 . 4 = 50 . 4 = 200N em
M;; = F, . 2 = 30 . 2 = 60N em
F. . d = 14,1 + 200 + 60 = 274,1N em
d
- 274,1
- 57
d = 4,8 em (udaljenost pravea rezultante od tacke 0)
Da bi se odredi o polozaj napadne linije rezultante u planu polozaja
sila potrebno je da izracunamo odsjecke OA i 08 sto ih cini napadna
linija rezultante na X, odnosno Y - osi.
- 2741
OA = = f-3t.9)= 7,6 em
- 2741
08 = = 441= 6,2 em
R ,
YR - 35 9
tga
R
= ---x = 441 = -0,81
R ,
1.7.4. Odrediti velicinu, pravae i smjer rezultante sila: F, = 10 N, F2 = 30 N,
F, = 15 N i F, = 40 N (s1.36).
a)
o
-_._. - .. _-._-_ . __ ... _----..



1 ! I i
i I
sl.36 a
24.
- .. .. -- -
b)
--I
j
.. - .... .... . ....... - --!
'--" - _ .'-'-.
o
sl. 36 b
1.7.5. Homogena greda AB = 21 = 8m, tezine G = 500N oslanja se u tacki A
na gladak horizontalan zid i na verti kalni ispust C. U tacki B oslanja se
na strmu ravan koja sa horizontalom zaklapa ugao od 60 (sI.37).
Greda sa horizontalom zaklapa ugao od 300.
Odrediti otpore u osloncima grede.
sl. 37
Sila F. lezi na osi y, a sila Fe na osi X.
Napisimo jednacine za racunske us love ravnoteze:
LY, =O ; F. -G+y. =O
LM. = 0 ; G ( cos300 - X . b - Y . a = 0
25.
a = 2 (cos300
b = 2 (sin300
X, = F. cos 30
Yb = F. sin300
x

y
Iz momenta jednacine mozemo izracunati silu Fa:
GI cos 30- Fa cos 30 . 21 sin300 - F. sin300 . 21 cos300 = 0/: 1 cos300
G - F B 2 sin300 - F. 2 sin300 = 0
G = 4F. sin300
G
F. =----
4 sin300
500
---1- = 250N
4 -
2
Iz prve i druge jednacine ravnoteze mozemo da izracunamo i
ostale nepoznate sile Fe i FA' Najprije izracunajmo vrijednosti
komponenata Xa i Ya:
V3
X. = F. cos30o = 250 . -= 216,25 N
2
Y. = F
B
sin300 = 250 J.- = 125 N
2
Iz prve jednacine:
Fe = X. = 216,25 N, a iz druge jednacine
FA = G - Ya= 500 -125 = 375 N
1.8. Od red i van jet e z i 5 t a
1.8.1. Analiticki i graficki odredi teziste izlomljenih homogenih linija
(sl .38a i 38b).
Zcrn
' . /'
---.....-.........-.*---
I I, ~ ~ "
I
i ~
'I
I 4 ~
i
I
i
I
I X
. o t - - - + - . a . . . - . t - - - ~ ~
sl. 38a
26.
I, = 2 , I, = 6 , I, = 3
X, = 1 , X, = 2 , X, = 3,5
Y, = 6 , y, = 3 , y, = 0
X =
T
I, X, + I, X, + I,X,
I
I = I, + I, + I, = 2 + 6 + 3 = 11
2 . 1 + 6 . 2 + 3 . 3,5 24 5
-------=..=....:..L.::-= 22 em
11 11 '

+--'.I ,..!.y,--- , 2 6 + 6 . 3 + 3 . 0 30
YT = - - - = 2 7 em
I 11 11'
51. 38b
X, = 0 I, = 3 em
X, = 1,5
X = 3 + l...!:.. = 3 + 0 95 = 3 95
, n ' ,
y, = 1,5
y, = 3
y, = 1,5
I, = 3em
dn
1, = T=4,7em
I = I, + I, + I, = 3 + 3 + 4,7 = 10,7
I, X, + I, X, + l,X, _ 3 . 0 + 3 . 1,5 + 4,7 ' 3,95
XT = I - 10,7 =2,1 em
YT =
I, y, + I, y, + I, y,
I
31,5+3 3+4,7'1,5
---'------:-::--::-----'----'--- = 1,9 em
10,7
27.
I
i
I
~ I
\,1
1-<)1
i
!
sl. 39
S, = 5 em' X, = 0,5 em
S, = 3 em' X, = 2,5 em
S3 = 5 em'
X3 = 3,5 em
x = S, X, + S, X, + S3
X
3
T S
S, Y, + S, y, + S3Y3
YT = S
Y, = 2,5 em
y, = 4,5 em
Y3 = 0,5 em
2 em'
U=--
5 1 em
}/
SJ /
5 . 0,5 + 3 . 2,5 + 5 . 3,5
13 = 2,1 em
5 . 2,5 + 3 . 4,5 + 5 . 0,5
13 =2,2em
1.B.3. Odrediti polozaj tezista tijela sastavljenog od valjka poluprecnika r = 20 em
a visina h = 40 em i pravog stozca osnove poluprecnika r = 20 em, a v i s i n ~
h, = 60 em (sI.40)
Ovo tijelo je sastavljeno od valjka cija je zapremina V, = r'rr . h = 20' rr . 4 = 16000 rr em'
1 1
i stozea zapremine V, =- r'rr h, = -20' rr 60 = BOOOrr em
3
.
3 3
Zamisljamo da sile V1 i V2 djeluju u tezistima T1 i T2. Linija T1 T2 je osa simetrije, a
posto je teziste na njoj, potreban je jos same jedan podatak.
2B.
sl. 40
LV Y v,Y, + v,Y,
Y =---=
T LV v, + v,
Graficko rjesenje:
Osu simetrije tijela ertamo u razmjeri
U = 20 em a sile u razmjeri U = BOOO ITem'
L 1 em v 1 em
Crtamo veriini poligon za pravae sile koji je
upravan na osu simetrije 0 ,. U presjeku T
teiisne linije i osi simetrije je teiiste sloie-
nog tijela.
Analticko rjesenje:
Koordinatni sistem uzecemo tako da se
koordinatni pocetak poklapa sa tackom
T" osa 0 , sa osom simetrije na kojoj se
nalazi teiiste T sloienog tijela. Udaljenost
YT teiista T od koordinantnog pocetka data
je obraseem:
16000IT . 20 + BOOOIT . 60 - 33 3 em
16000IT + BOOOIT '
1.B.4. Graficki i analiticki odrediti poloi aj teiista sloienih homogenih linija
datih na sl. 41.
A 1------r-i
4=---------,0
1---- 3 ..
sl. 41
29.
Y
1.8.5. Graficki i analiticki odrediti polozaj tezista 510zenih povrsina
datih na 51. 42.
d)
L
51. 42


-

JO
1.8.6. Graficki i analiticki odrediti polozaj tezista 510zenih tijela datih na 51. 43
1
51. 43
1.9. Pap U 5 G u I din 0 vet e 0 rem e
1.9.1. Izr?cunati povrsinu na5talu obrtanjem 510zene linije oko 05e y (51.44)
i--o-____ ___ ... 51. 44
I, = 4 em
x, = 2 em
I, = 3 em
x, = 4 em
1 = I, + I, = 4 + 3 = 7 em
I, X, +I,X,
1
X, = 2,85 em
30.
4 2+3 4
7
S = 21t X
T
1
S=2 3,14 2,85 7
S = 17,9 em'
I
r

I I
I
i
1.9.2. Izracunati povrsinu nastalu obrtanjem sloiene linije oko ose y (sl. 45).

I sl. 45
II = 20 em
I, = r7t = 153,14 = 47,1 em
I = II + I, = 20 + 47,1 = 67,1 em
XI = 20 em
x, = 30 + = 30 + 9,5 = 39,5 em
x = II XI + I, X,
T I
X
T
= 33,6 em
20 20 + 47,1 39,5
67,1
S=21tX
T
1 =2 3,1 4 33,6 67,1
S = 14158 em'
1.9.3. Izracunaj povrsinu nastalu obrtanjem homogenih linija oko ose y kao sto
pokazuje sl. 46.
y
y
3.
sl. 46
31.
1.9.4. Izracunati zapreminu na5talu abrtanjem pavrsine (51. 47) aka y a5e.
'/#
I
!
I 15' , 40
, ._./"'- _._-- - -
I
51. 47 X
T
=
S
= r' 1t= 15' 3,14 353 '
' 2 2 em
s, = 40 . 30 = 1200 em'
s = s' -s' = 1200 - 353 = 847 em'
4r
X, = 31t + 15 = 21 ,3 em
X, = 35 em
s, X, - S, X,
S
120035 - 353 21 ,3
847
X
T
= 58,4 em
v = 21t s X
T
V=23,1484758,4
v = 310640 em'
1.9.5. Izracunati zapreminu na5talu abrtanjem pavrsine aka y a5e date na 51. 48 ..
y
a
51. 48
32.
1.10 . Nos a c i (puni ravni)
1.10.1. Nosac AS = I = 10m, opterecen silama F, = 4000 N, F, = 6000 N i
F, = 2000 N (51.49)
b).
Odrediti otpor oslonaea FA i Fa, maksimalni napadni moment i transve-
rzalnu silu u kriticnom presjeku.
-
F,
U = 2000 N
F 1 em
a
F,
b
Fa c
2
7
Fj


51. 49
33.
Analiticka metoda:
Odredivanje otpora oslonaea:
~ Y = O
FA - F, - F, - F, + Fe = 0
FA + F. = F, + F, + F, = 4000 + 6000 + 2000 = 12000 N
~ M . = 0
FA 10 - F, 8- F, 5 - F, 2 = 0
1 OF A = 4000 . 8 + 6000 . 5 + 2000 . 2
32000 + 30000 + 4000
FA = 10
FA = 6600 N
Fe = 12000 - FA = 12000 - 6600
Fe = 5400 N
Odredivanje maksimalnog momenta:
M, = FA 2 = 6600 2 = 13200 Nm
M, = FA 5 - F, . 3 = 6600 5 - 40003 = 21000 Nm
M, = FA . 8 - F, . 6 - F, . 3 = 6600 . 8 - 4000 . 6 - 6000 . 3 = 10800 Nm
M
m
" = M, = 21000 Nm
Odredivanje transverzalnih sila:
Fn = FA - F, = 6600 - 4000 = 2600 N
F
T
, = FA - F, - F, = 6600 - 4000 - 6000 = -3400 N
FTJ = FA - F, - F, - F3 = 6600 - 4000 - 6000 - 2000 = -5400 N
Maksimalni moment smo mogli odrediti i na ovaj nacin:
M
m
" = U
L
. U
F
H . Ym.,
_ 2 m 2000 N
Mma. - 1 em .1Cri1. 3,25 em . 1,6 em
Mm .. '" 21000 Nm
34.
aU'
~
1000 N U,= 1 em
U r = ~
b
a
sl. 50
35.
p
1.10.2. Zadata je greda AS = I = 4 m (sl .50) opterecena kosom silom F, = 4000 N,
na sredini nosaca, cija napadna linija sa x - osom zaklapa ugao od 135
0
Odrediti otpore oslonca, nacrtati dijagram napadnog momenta, transve-
rzalnih i aksijalnih sila!
Izracunati maksimalni moment (M
sm
,,)!
Graficka metoda:
Za graficko izracunavanje otpora oslonca FA i Fa mozemo se koristiti
uslovom da tri sile budu u ravnotezi. Posto je pokretni oslonac u osloncu B,
to je pravac napadne linije si le Fa poznat . Produzimo napadnu liniju sile
F, ona ce sjeci napadnu liniju sile Fa U tacki K. Oa bi tri sile FA' Fa iF bile
u ravnotezi , moraju se sjeci u jednoj tacki.
Analiticka metoda:
Koristeci se uslovom ravnoteze: LX = 0 ; LY = 0 i LM = 0, napisemo tri
jednacine, iz kojih izracunavamo tri nepoznate veli cine: X
A
, Y
A
i Fa.
Otpor oslonca FA izracunavamo primjenom Pitagorine teoreme. Prethodno
izracunavamo komponente sile F, u pravcu X i Y - ose.
X = Y = F . sin45= 4000 0,7 = 2800 N
LX = 0 ; -XA + X = 0 ; X
A
= X = 2800 N
LMA = 0 ; -Fa' 4 + Y . 2 = 0
F = ~ = 2800 2= 1400 N
a 4 4
LY = 0 ; Y
A
- Y + Fa = 0
Y
A
= Y - Fa = 2800 - 1400 = 1400 N
F
A
= Y X.' + Y.' = Y2800' + 1400' = 3100 N
Konstrukcijom veriznog poligona u stvari dobijamo odmah i dijagram
napadnog momenta. Najveci moment savijanja: Msmax je ispod sile F,
odnosno njene Y - komponente.
M = F . h = F . ~ = Y . ~ = 1400 2 = 2800 N
max A a
2
A 2
1.10.3. Prostu gredu duzine 1= 6 m, napadaju: jedna vertikalna sila F, = 1500 N,
i jedna kosa sila F, = 4000 N, (sl. 51). Sila F, s X - osom zaklapa ugao
a. = 60
Iz uslova ravnoteze odredujemo otpor oslonca:
LX = 0 X, - Xa = 0
LY=O ; FA+Ya=F,+Y,
36.
U = 1000 N
F ---:;-em-
U
L
=

1cm
2m 2m
a
a'
Ifl l
F,
b
1
2
s
p
Yz 3
>;
H
_----L... __
sl. 51
37.
LM. = 0 ; FA" - F, 4- Y, . 2 = 0
Razlaganjem sile F, dobijemo njene komponente: X, i Y,.
x, = F, . eos60o = 4000 0,5 = 2000 N
Y, = F, . sin600 = 4000 . 0,87 = 3480 N
Iz momentne jednacine mozemo izracunati otpor oslonea FA'
F = 4F, + 2Y, =4 . 1500 + 2 . 3480
A , 6
2160 N
Iz jednacine LY = 0 izracunavamo komponentu Y .
Y. =F, +Y, -F
A
Y. = 1500 + 3480 - 2160
Y. = 2820 N
Iz dijagrama transverzalnih sila vi dimo da transverzalna sila mijenj a znak
u presjeku ispod si le F" sto znaci da u tom presjeku vlada najveci napadni
moment: Msm.,.
Msm = Y. 2 = 2820 . 2 = 5640 Nm
Graficki vrijednost maksimalnog momenta izracunavamo koristeci se
jednacinom:
1 m 1000 N
Fsm = 1 em . 1Cril . 2,6 em 2 em = 5600 Nm
1.10.4. Prosta greda duzine , = 6 m, opterecena je kontinualnim opterecenjem
q = 1000 N/m. Odrediti reakeije FA i F., maksimalni moment savijanja
Msm ... te moment savijanja i transverzalnu silu u presjeku n - n (sl. 52)!
F = F =.!L.i = 1000 . 6 = 3000 N
A 2 2
q . ,' 1000 6'
Msm = -8- = - -8- = 4500 Nm
Fsn-n = FA . 2,3 - q . ~ , 3 ' = 6900 - 2645 = 4255 Nm
F
rn
.
n
= FA - q . 2,3 = 3000 - 1000 . 2,3 = 700 N
38.
U F = ---;;--:-:1 =--
1 em
1.10.5. Prosta greda opterecena je kombinovanim opterecenjem kao na sl. 53,
pri cemu je 1 = 450 N/m, F, = 300 N, a F, = 750 N. Konstruisati dijagram
napadnog momenta i dijagram transverzalnih sila. Odrediti kriticni presjek
i izracunati maksimalni moment. .
Analiticko rjesenje:
LY=O
FA - F, - F, - F, + Fa = 0
FA + Fa = F, + F, + F, = 3000 + 750 + 1350 = 2400 N
Iz drugog uslova ravnoteze LMa = 0 izracunavamo otpor oslonea FA:
39.
6 FA - 5F, - 3F, - 2,5 F, = 0
5F, + 3F, + 2,5 F,
6
1500+2250+3375 7125
FA 6 =-6-= 1187,5 N
Fe = 2400 - FA = 2400 - 1187,5 = 1212,5 N
Iz dijagrama transverzalnih sila vidimo da transverzalna sila mijenja znak
u presj eku grede is pod sile F,. U ovom presjeku napadni moment ima
maksimalnu vrij ednost:
M
sm
" = FA . 3 - F, . 2 - q . 0,5
Msm .. = 1187,5 3 - 300 2 - 450 0,5
Msm .. = 3562,5 - 600 - 225
Msm .. = 2737,5 Nm
Grafickim izracunavanjem maksimalni moment iznosi :
F = ~ . 200 N . 4,25 em . 3,25 em = 2730 Nm
Sm.. 1 em 1 em
1.10.6. Odrediti otpore oslonaea proste grede AB = I = 4m opterecene
spregom momenta M = - F . r = -800 Nm (sl. 54), ako je F = 400 N,
a r = 2 m. Tacka C napadnog momenta sprega je udaljena za a = 2,5 m
od otpora oslonea FA . Naertati momentno polje i polje poprecnih sila!
Anal iticko rjesenje:
2: MA = M - Fe . , = 0
M -800
Fe =-'- =-4- = -200 N
2: Me = M + FA . , = 0
F - ~ - -(-800) - 200 N
. - , - 4 -
40.
U =200 Nm
M 1 em
u = 200 N
F 1 em
o
...
F
' - ' - - - ' 9 I . ~
j ~
I /
/ 3 /
/
/
/ ,/
/ 1
sl. 54
1.10.7. Izracunati otpore oslonaea proste grede AS = I = 4m opterecene
vertikalnom ekseetri cnom silom F = 500 N, ako je a = 1 m i e = 1,5 m
(sl. 55) .
Analiticko rjesenje:
Redukovanjem sil e F na tacku C dobija se ta sila u tacki C i spreg,
cij i j e moment M = F . e = 500 . 1,5 = 750 Nm.
Iz uslova ravnoteze dobija se:
~ MA = - F . I + F . a + M = 0
F = F a + M = 500 1 + 750= 312 5 N
I 4 '
~ M. = FA . I - F(/ - a) + M = 0
F(l-a)-M 500(4-1)-750
F
A
= I - 4 =187,5N
41 .
u
F
U= 1m
L 1 em
200 N
U
F
1 em
7
1
- ~ -- 0
2-
/"
Fs sl. 55
1.10.8. Presta greda AS = 1= 4m opterecena je vertikalnom silom F, = 400 N,
spregom ciji je moment M = 300 Nm i horizontalnom ekseetricnom silom
F, = 300 N. Ako je a = 1m, e = 0,5 m odredi otpore oslonaea FA i Fe
(sl. 56).
sl. 56
,
L MA = F, . a + M + F, . e - Fe . 1=0
F a+M+F e
F' 1
e I
400 1 + 300 + 300 . 0,5
4 =212,5N
L Me = Y
A
. 1- 3 a F, + M + F, . e = 0
3aF -M-F e
YA = ' I 1
LX = F, - X. = 0
42.
3 . 1 . 400 - 300 - 150
4
187,5 N
X. = F, = 300 N
FA= " X.' + y: = '-/300' + 187,5' = 353 N
1 10.9. Konzola AS = I = 2,5 m optereeena Je silama F, = 3 kN i F, = D,S kN
(sl. 57) . Odredlti otpor uklJestenja sile FA i moment ukljestenJa M .
m 1m
F
Analiticko rjesenje:

F. = F, + F2 = 3 + 0,5 = 3,5 kN
43,
u = 0,5 m
l 1 em
7
p
3, S H
51. 57
M, = -Msmu = -(F, . 1,5 + F, . 2,5) = -(3 . 1,5 + 0,5 2,5) = -5,75 kNm .
Radi kontrole vrijednosti izracunatog momenta njegovu vrijedno5t mozemo
izracunati i grafickom metodom:
M = -M = 0,5 m . 11 kN . 3,8 em . (-3,05 em) = -5,78 kNm
A Smu 1 em em
1.10.1 0. Konzola (sl. 58) opterecena je kombinovano. Odrediti maksimalni
moment i naertati momentno polje i polje tran5verzalnih sila!
.-
j
i
I
i
I
2,.., ..J.
I
I
!
i
U= ~ U = 400N
1 1 em F 1 em
51. 58
Maksimalni moment se izracuna tako da 5e saberu momenti sila sa
de5ne 5trane tacke A:
Ms.n., = 3q . 1,5 + F . 5 = 3 . 400 . 1,5 + 600 5 = 4800 Nm
44.
Koristeci graficke parametre maksimalni moment se racuna prema:
M
- U U H Y - 1 m . 400 N . 4,25 em . 2,8 em
Sma. - L F . m .. - 1 em 1 em
M
Sm
.. = 4760 Nm
1.10.11 . Gredu sa prepustima napadaju koneetrisane sile F, = 2 kN,
F, = 6,2 kN i F, = 4 kN (51. 59). Raspon grede je { = 10m, a duzina
prepusta X, = X, = 2 m. Odredditi otpore oslonaea FA i Fe,
maksimalni moment savijanja M
Sm
" , te naertati momentno
polje i polje transverzalnih si la!
45.
2m
U
L
= 1 em
U = ~
F 1 em
Analiticko rjesenje:
F. + FB = F, + F, + F
J
= 2 + 6,2 +4 = 12,2 kN
F. + 10 - F, . 12 - F, 6 + F
J
2 = 0
F12+ F6-F2 212+62 6 -42
F
A
- ' 10' J - 10 = 5,32 kN
F
B
= 12,2 - FA = 12,2 - 5,32 = 6,88 kN
Opasan presjek na gredi nalazi se ispod jedne od sila, sto znaci
u tacki A, tacki 2 iii tacki B. Racunaj uci apsolutne vrijednosti
momenta za te tacke dobit cemo maksimalni moment savijanja.
MA = - F, . 2 = - 2 . 2 = - 4 kNm
M, = - F, . 6 + FA 4 = - 2 6 + 5,32 4 = 9,28 kNm
MB = F J 2 = 4 . 2 = 8 kNm
M
Smax
= M, = 9,28 kNm
1.10.12. Greda sa prepust ima opterecena je koncetrisanim silama F, = 280 N i
F, = 400 N i kontinualnim, ravnomjerno rasporedenim opterecenjem
q = 150 N/m (51. 60)
Izracunaj reakcije FA i F
B
, maksimalni moment savijanja Msmaxo te nacrtaj
momentno polje i polje transverzalnih si la!
Analiticko rjesenje:
FA + F B = F, + F, + 3, = 280 + 400 + 3 . 150 = 1130 N
LMB = 0
-F, . 5 + FA 4 - F, . 3 + 3, 0,5 = 0
F, . 5 + F, . 3 - 3, 0,5
4
F. = 706 N
280 . 5 + 400 . 3 + 3 . 150 . 0,5
4
F
B
= 1130 - F. = 1130 - 706 = 424 N
Transverzalne sile mijenjaju svoj znak u tackama A, B i na udaljenosti
X od oslonca A. Izracunavanjem momenta u ovim tatkama i njihovim
poredenjem, dobit cemo maksimalni moment savijanja.
46.
F,
D ~ ~ ~ - + __ ~ ~ ~ ~ ~ ~
sl. 60
M, = -F, . 1 = -280 . 1 = -280 Nm
Me = q . 0,5 = 150 . 0,5 = 75 Nm
q-150
N
/m
F,
U = 200 m
L 1 em
1 m
UF= TCm
p
Vrijednost velicine X dobijemo iz uslova da je zbir transverzalnih
sila, sa lijeve iii sa desne strane tog presjeka, jednak nuli :
FT = 0 (uzet cemo sa lijeve strane)
'47.
-F I + FA - F, -(X - 2) . q = 0
-F I + F. - F, - Xq + 2q = 0
-F I + FA - F, + 2q -280 + 706 - 400 + 300
X = q q
X =2,17m
Mx = - F, ' 3,17 + FA' 2,17 - F,' 1,17 - O,17q ' o'r
M
x
=177Nm
Prema tome je:
M
sm
" = MA = -280 Nm
1.11, Resetkast i nosaci
1.11 .1. Dizalica na 51. 61 opterecena je silom F = 1 kN. Odrediti reakcij e
F. i Fa, te sile U stapovima grafickom Kremoninom metodom i
Riterovom racunskom metodom.
j, .tf-.. ___ Lt!L-+-_. __

-.! I .
. t-n' " -- -- -- /I ,//
i (PJ // Up:: 0, 8 HI
/
51. 61
f
ifa.4.
... el,'.,:
+
J',"e
2,"(;
UJ.,. :: a,s 1"1
icm
2

-
-

-
2."
2,2- 2.,'2
48.
I
s = 2n - 3 = 2 . 4 - 3 = 5 stapova
!)
+
F
01,5
Kremonin
plansila
/ I '. F;
-6, / 3
/ +Fs '
Riterova metoda (51. 62)
U = 0,5 m
l 1 em
c
I, = 2,5 m
12 = 1,8 m
I, = 0,75 m
i5 = 0,95 m
I. = 0,70 m
17 = 0,57 m
51. 62
_ Velicine ( I ) mjerimo sa slike:
mnozimo sa razmjerom U
l
.
Ova metoda se koristi uslovom ravnoteze LM =
na izdvojene dijelove resetke, zato se zove metoda momenata.
Zove se jos i metoda presjeka, jer da bi se izracunala si la u
jed nom takvom stapu, treba presjeci eijelu resetku obuhvatajuci
pri tome doticni stap.
LMo = F . i2 - F, . I, = (Momenti sila F
2
, F3 i F, su jednaki nuli)
12 1 8
F, = F . -I = 1 75 = 2,40 kN
, '
LM. = F . I, + F, . 15 = (Momenti sila F, i F3 su jednaki nuli)
I, 2,5
F, = -F -[ = 1 . 95 = 2,63 kN
5 '
LME = F . 1,5 + F3 . I. = (Momenti sila F, i F, su jednaki nuli)
F3 = -F 1
/
,5 = 1 6 ' ~ = 2,14 kN
. '
Za izracunavanje sile F2 uzet cemo presjek KL resetke i
momentnu tacku E:
LME = F 1,5 + F
2
I, =
F2 = -F 1c.
1
5
= 1 . 0\5
7
= -2,63 kN
, '
49.
Za izracunavanje sile F, uzet cemo presjek PR i
momentnu tacku E:
LME = F . 1,5 - F, . 1 = 0
F = F . 12 = 1 . 11,5 = 1,5 kN
, 1
1.11 .2. Resetkasti nosac opterecen je silama F 1 = 1,5 kN, F 2 = 2,5 kN i
F
J
= 4 kN (sl. 63) . Odrediti si le u stapovima grafickom Kreminovom
metodom, a sile u stapovima 4,5 i 6 Riterc;:>vom analitickom metodom.
3m 3m
3m
KREMONIN PLAN SILA
@

sl. 63
50.
3 m
F.-
3
If
u. .fkN
F Tem
U. d..!!!..-.
L 1em
Reakcije F. i Fe odredimo analiticki i ucrtamo ih u razmjeri
u poligon sila_
Ly = FA - F, - F2 - F, + Fe = 0
F. + Fe = F, + F2 + F, = 1,5 + 2,5 + 4 = 8 kN
F. + Fe = 8 kN
LMe = FA - 12 - F, - 9 - F 2 - 6 - F, - 3 = 0
F - 9 + F - 6 + F - 3 1,5 - 9 + 2,5 - 6 + 4 - 3
F = ' 2 ,
12 12
F
A
=3,4kN
FA = 8 - FA = 8 - 3,4 = 4,6 kN
Riterova metoda (5 1. 64)

L 1 cm F 1 cm
51. 64
Iz momentne jednacine za lacku III , dobijamo vrijednosl sil e
u slapu 4:
LMe= O ; F. - 3 +Fu.-
2
=O
- 3,4=-5,1kN
L M1V =O ; F
A
- 6-F, - 3-F
U6
-2=O
F - 6-F -3 3 4- 6- 1 5-3
F
- A , = ' , = 7 95 kN
U6 2 2 '
51 _
LM" = 0 ; FA' 3 - Fl)6 . 2 - FU5 . h = 0 (h - izmjerimo sa crteza)
FA . 3 - F U6 2 _ 3,4 ' 3 - 7,95 . 2
h - 1,65
FU5 = -3,45 kN
1.12. Zadaci za vjezbanje (nosaci)
1.12.1. Izracunati otpore oslonaca, maksimalni moment savijanja i
transverzalne sile za grede kao na 51. 65. Nacrtati momentno polje
i polje transverzalnih sila
l
/
1f-18J1oJ, 1=;= 620N
__ __ ____
2m .2m
\ Fz=1, kN
Ff 3kN
Ff=185N
r:: I,m
.-______
7,5m 3m
b)
F=4,5kf.l
F;::: 4/dJ
2
B
I
,
4m
Fa
Jm
.1'
it,S ",
2m
d)
e)
J
2kNlm
4m
-F)
7,5 kNjm
J.. ) .
sl. 65
2,5 k. N/m
9)
2k.HJ..n
/' ."
B
i)
1.12.2. Za zadate konzole na sl. 66 odrediti silu ukljestenja FA' maksi-
malni moment savijanja, te naertati dijagrame momentnog polja i
transverzalnih sila, a za zadatke pod (e) i (d) i horizontalnih sila.
fTl I
4.
1
m "---i
a)
F;; lo()o N
A. 'I

c)
F, ::.IH-I /i-../kf.l F;-:.lkN
i=f*H/.,
i !
b)
;
J
.--..
d)
.' -51. 66
53.
1.12.3. Odrediti otpore oslonaca FA i F. spregom (M) i
silom F, ( sl. 67).
F :;;00'"
A
f J i"

/ /'
F
20",., .
....e
_--____ .. 40 ('m
---- .. -' , .
r-. = 200N
1
-i 60c'u<, .
. . ----'
sl. 67
1.12.4. Odrediti otpore oslonaca FA iF. grede opterecene spregom vertikalnom
ekscentricnom silom F, i vertikalnom silom F, (sl. 68) .
, B
r -_ ... _-.. --_ .. _ ......
sl. 68
1.12.5. Odrediti sile u stapovima resetkastog nosaca (sl. 69), koristeci se
Kremoninom i Rihterovom metodom.
3m
sl. 69
54.
1.12.6. Odrediti sile u stapovima resetkastog nosaca (51. 70) koristeci se
Kremoninom metodom.
.... .
7", _ __ _
_ ____ _ _
51. 70
1.13. Trenje
1.13.1. Za ravnomjerno pokretanje tijela tezine G = 1500 N (51. 71)
na horizontal noj podlozi potrebna je sila F = 375 N. Kol iki
je koeficijent trenja il i ugao trenja p izmedu tijela i podloge?
G:;: {5'I>O#

/
51. 71
U ovom slucaju za ravnomjerno pokretanje tijela potrebno je
savladati samu silu trenja Fil.


Odavde slijedi :
FN = G = 1500 N
F 375
il = tgp = G = 1500= 0,25
tgp =0,25, P = 14
55.
c)
1.13.2. Teret tezine G = 500 N treba pomjeriti u vrh strme ravni (sl. 72)
koja s horizontom zaklapa ugao a. = 30. Odrediti vrijednost
si le F paralelne s kosinom (strmom ravninom), kojom treba
djelovati na teret, a koja je potrebna za pomjeranje tog tereta
uz kosinu. Koeficijent trenja pri kretanju tereta po kosini iznosi
11 = 0,4.
sl. 72
Rjesenje: Iz slike 72 proizilazi da je:
G = 500 N
a. = 30
F .::: FI1+ G sina.
11 = 0,4
F=?
FI1 = I1Gsina. = 0,4 . 500 . 0,866 = 174 N
Gsina. = 500 . 0,5 = 250 N
F= 174+ 250=424N
1.13.3. Kolika je sila F potrebna za podizanje masinskog dijela, tezine
G = 15000 N po celicnim nosacima koji sa horizontalom zaklapaju
ugao a. = 15(koristi sl. 72) . Kol(ka ce sila Fo biti potrebna za
stavljanje elementa u pokret? Koeficijenti trenja su 110 = 0,1 5 i
11=0,1.
Rjesenje: Prvo iznalazimo uglove trenja pomocu trigonometrijskih
funkcija.
11 = tgp = 0,1
P = 540'
110= tgpo= 0,15
Po= 830'
56.
Silu za podizanje tereta uz kosu ravan jednolikim kretanjem
izracunavamo pomocu obrasca:
sin(a + Pl sin 2040' 0,353
F = G cosp = G cos 5040' = 15000 0,995 = 5220 N
Istim obrascem izracunavamo i silu F
o
, same umjesto P
uzimamo Po:
sin (a + po) sin 2330' 0,399
F
o
= G cospo G cos 8030' = 15000 0989 = 6000 N
1.13.4. Kolika je vucna sila F potrebna za kretanje tij ela tezine G = 20000 N
po drvenom horizontalnom podu pomocu celicnih valjaka poluprecnika
R = 5 cm, tezine G, = 200 N? Sila F djeluje u visini vrha valjka;
f, = 0,005 cm izmedu tijela i valjka, a f, = 0,1 cm izmedu valjka i poda.
Rjesenje: Kotrljanju se protive momenti izmedu predmeta i valjka:
M, = G . f, = 200000,005 = 100 Ncm,
i izmedu valjka i poda:
M, = (G + G,) . f, = 20200 . 0,1 = 2020 Ncm.
Ove momente, u slucaju jednolikog kretanja, uravnotezava
moment vucne sile F:
M = F 2R
i mozemo napisati:
M = M, + M" iii 2RF = 100 + 2020 = 2120 Ncm,
odakle je vucna sila:
F - - 212 N
- 2R- 10 - .
1.13.5. Izracunati vucnu silu voza tezine G = 2000 kN pri usponu nagiba
v = 15 %0. Kolika je vucna sila u horizontali, a kolika niz strmu
ravan?
Rjesenje: Za kretanje uz strmu ravan primjenicemo obrazac
F = G (V '!' ), uzimajuci za vrijednost 0,005:
F = G (V + = 2000 (0,015 + 0,005) = 40 kN
57.
u horizontali je V = 0, i onda je:
F' = G 1-1, = 2000 0,005 = 10 kN;
a za kretanje niz strmu ravan sil a kocenja je:
F" = G ( V - 1-1, ) = 2000 (0,015 - 0,005) = 20 kN.
1.13.6. Kol ika je sila F potrebna za kretanje kli zanjem predmeta, tezine
G = 4000 N, jednolikim pravolinijskim kretanjem po horizontalnom
podu, ako je koefieijent trenja ~ L = 0,56? ( F = 2240 N)
1.13.7. Kolikom silom F konj vuce saoniee, tezine G = 7500 N, po
snijegu u horizontalnom jednolikom kretanju ako je ~ = 0,04?
(F = 300 N)
1.13.8. Kolika je sila F potrebna za podizanje celicnog masinskog dijela,
tezine G = 20 kN, jednolikim kretanjem uz kosu ravan od celicnih
nosaca duzine I = 6m koji su na jednom kraju izdignuti za 1 m,
ako je ~ = 0,22, i :
a) ako je sila F paralelna sa kosom ravni (F = 7,67 kN)
b) ako je sila F horizontalna (F = 8 kN)
1.13.9. Kolikom silom F treba pridrzavati masinski dio, tezine G = 80 kN,
pri spustanju jednolikim kretanjem po nosacima duzine I = 8 m ,
koji su na jed nom kraju uzdignuti za 1 m, ako je ~ = 0,20 ?
(F = 4,5 kN).
1.13.10. Kolika je sila F potrebna za kotrljanje valjka od livenog gvozda
tezine G = 24 kN, precnika D = 60 em, po horizontali , ako sila
djeluje horizontal no u visini ose valjka, a koefieijent otpora pri
kotrljanju f = 4 mm ? (F = 320 N) .
1.13.11. Kolikaje vucna sila kod vozila, tezine G = 200 kN, otpora voznje
1-1 = 0,01 :
a) po horizontali
b) uz i niz strmu ravan uspona 40 %o?
58.
A
1.14. Proste mas ne
1.14.1. Izracunati velicinu sile F koja treba da djeluje horizontalno u tacki
B ugaone poluge ABC (sl. 73) da bi bilo ravnoteze, ako u tacki A
djeluje vertikalno teret G = 200 N.
Graficko rjesenje:
B
F
u = 100 N
F 1 em
-.---- -_ .. _ ----......---.;...-
F
sl. 73
Racunsko rjesenje:
Kori sticemo LM = 0 uzimajuci za momentnu tacku oslonae C:
L Me = F . 20 - 200 . 35 = 0
F = 35 350 N.
Fe=V G' + F' = V200' + 350' = 403 N
1.14.2. Prava prizmaticna poluga AB (sl. 74), duzine I = 60 em, tezine
G = 200 N,nosi na svoja dva kraka terete G, = 500 N i
G, = 1100 N. Gdje treba da bude oslonae D da bi poluga
bila u ravnotezi?
A B
x
sl. 74
59.
G
Rjesenje: Na ovu polugu djeluju njena tezina G usredini C poluge, tereti
G, i G, na krajevima i otpor Fo u osloneu D. Posto je polozaj
oslonea D nepoznat, njegovo rastojanje od kraja B obiljezicemo
sa X. Primjenicemo uslov ravnoteze uzimajuci D za momentnu
tacku:
L Mo = G,X - G (+-X) - G, (/- X) = 0
G,X - Gt+ GX - G,l + G,X = 0
G
X (G, + G + G,) -/ (2+ G,)= 0
/ ( ~ + G,) 60 . 600
X = 20 em
G, + G + G, 1800
1.14.3. Koli ka je sila F potrebna za podizanje tereta G = 1200 N Arhime-
dovom koturacom koja ima ukupno 2n = 10 koturova?
Rjesenje:
F = G .1.. = 1200 .1.. = 120 N
2n 10
1.14.4. Kolika je sil a F potrebna za podizanje tereta G = 2000 N potenei-
jalnom koturacom koja ima n = pokretna kotura?
Rjesenje:
F = = 2000 = 125 N
2" 2'
1.14.5. Kolika je sila potrebna za podizanje tereta G = 6000 N diferenei-
jalnom koturacom poluprecnika R = 15 em i r = 14 em?
Rjesenje:
F= (R-r) = 6000 (15-14)=200N
2r 2 . 15
1.14.6. Koliki se teret G moze podici vitlom ciji je poluprecnik valjka
R = 10 em, duzine ruciee l = 30 em,
ako na jednu rucieu djelujemo silom F, = 120 N, a na drugu
silom F, = 150 N (sl. 75)? r,
r,
60.
Rjesenje:
Primj enjujemo uslov ravnoteze LM = 0 za osu obrtanja:
L Me = F, . / + F, . / - G . R = 0
F, [ + F, ./ 120 30 + 150 . 30 = 81 0 N
G - R = 10
1.14.7. Izracunati kol ika je sila F potrebna za utiskivanje pot puno
glatkog klina, cela siri ne b = 10 em, a duzine l = 25 em, u
tij elo koje daje otpor Q = 2000 N ( 51. 76) .
Rjesenj e:
F = Q . .Q. = 2000 . 1.Q = 800 N
[ 25
1.14.8. Dvokratkom polugom cij i je krak sile a = 90 em, a krak tereta
b = 15 em podi zemo teret G = 3000 N. Koli ka mora bit i sila F?
(F = 500)
1.14.9. Koliki teret G mozemo podi6i silom F = 300 N dvokrakom
pol ugom cij i je krak sile f = 120 em, a krak tereta q = 20 em?
(G = 1800 N).
1.14.10. Kolikaje sila F pot rebna dadrZi ravnotezu teretu G = 5000 N na
Arhimedovoj koturaci sa cetiri para koturova? (F = 625 N).
1.14.1 1. Kolika je sila F potrebna za podizanje tereta G = 4000 N
pomo6u poteneijalne koturace sa dva pomicna kotura?
(F = 1000 N).
"'--________ ~ ___ 61.
1.14.12. Koli ka je sila F potrebna za podi zanje tereta G = 400 N pomocu
vitia ciji je dobos poluprecnika r. = 6 em, a duzina ruciee I = 30 em?
(F = 80 N).
1.14. 13. Kol iki teret G mozemo podici silom F = 50 N difereneijalnom
kot uracom poluprecni ka R = 18 em i r = 17 em?
(G = 1800 N).
1.14.14. Kolika je sila F, paralelna sa kosom ravni, potrebna za odrzavanje
ravnoteze tereta G = 3000 N na glatkoj kosoj ravni cija je duzina
I = 3m, a visina h = 0,4 m?
(F = 480 N).
1.1 4.15. Koliki teret G mozemo odrZati u ravnotezi na glatkoj kosoj ravni
duzine I = 4m i visine h = 0,5 m silom F = 120 N paralelnom sa
kosom ravni ? (G = 960 N).
62.
2. CVRSTOCA MATERIJALA
2.1. A k si j a I naN apr e zan j a
2.1.1. Bakrena ziea duzine 300m, presjeka 50 mm', opterecena
je sil om od 8000 N. Koli ko j e apsolutno produlj enje zi ee
ako je za bakrenu zi eu E = 1,1 . 10' N/em' ?
Rjesenje:
/). [ = 8000 . 30000 43,6 em = 436 mm
S E 0,5 - 1,1 ' 10'
2.1.2. Cilindricna poluga od dur-aluminijuma, precnika do = 20mm,
jednim svojim krajem je ukljestena, a na drug om opterecena
zatezucom silom F = 50 kN. Odredi za kol iko ce se smanji ti
precni k pol uge pri njenoj deformacij i usljed opterecenj a (F).
Dato j e: modul elasticnosti dur-aluminija je E = 0,7 _ 10' kn/em'
i Puessonov koefi cijent 11 = 0,36.
Rj esenje:
Iz obrasea:

SE
, sl ijedi:
11 = S F E = - speeificno izduzenje
F 50
=- - = , - 22,75 . 10'"
S E 0,7 .10, .3,14 ' 2
4
Poprecnu deformacij u poluge E, racunamo iz izraza
za Puasonov koeficij ent , daki le:
I-l = - Odavde j e , = - I-l .
, = - 0,36 22,75 10'" = - 8,2 - 10"
Posto j e:
E, . do = - 8,2 - 10" . 2 = - 16,4 . 1 0'" em
Dakl e, precnik poluge se smanji za = 16,4 . 10'" em
2.1 .3. duzine 1 = 1 m poprecnog presjeka 60 x 10 mm pod dejstvom
spoljne sile izduzi se za = 0,02 em. Izracunat i suzavanj e
poprecnog presjeka i ako j e Puasonov broj 11 = 0,3.
63.
Rjesenje: Prvo racunamo speeificno Izduzenje e.
Poprecnu deformaeiju e, racunamo iz izraza:
I I - - ~
,... - E
e, = - 11 . e = - 0,3 . 0,0002 = - 0,00006.
Posto je:
6 a
e, =--a- ' 6 a= a . e, = 60 (-0,00006) = - 0,0036 mm
e, = ~ b 6 b= be,= 10 (-0,00006) = - 0,0006 mm
2.1.4. Koliki je modul elasticnosti zeljeza ako se stap duzine 43 em
presjeka 3 em' pri opterecenju od 30000 N produzi za 0,02 em?
2.1.5. Celicna ziea promjera d = 4mm, duzine I = 10m ,opterecena
je silom F = 1,5 kN, E = 2,2 . 10' N/em' . Odredite:
a) naprezanje u ziei,
b) apsolutno produzenje ziee.
2.1.6. Kolika je apsolutno produzenje celicne poluge (E = 2,1 . 10' N/em' )
Kruznog presjeka duzine I = 500 mm ako je nategnuta aksijalnom
silom tako da u njoj vlada naprezanje er = 7000 N/em' ?
2.1.7. Koliko je apsolutno produzenje celicne ziee duzine I = 2 m,
promjera 1 mm, ako je opterecena je silom F = 500 N.
E = 2,2 . 10' N/em' ,
2.1. 8. Dimenzionisati celicnu sipku kvadratnog presjeka , opterecenu
aksijalnom zateznom silom F = 250 kN ako je dozvoljeni napon
ered = 10000 N/em'.
er = ~ = 250000 25 em'
ered 10000
a =Vs =V2s
a = 5 em
64.
2.1.9. izracunati nosivost ianca (51. 77) sa karikama precnika
d = 2 em ako je dozvoijeni napon aed =15 kN/cm'.
Rjesenje:
Teret F raspodjeijuje se na obje grane ianca.
Prema tome, ako se sa (S) obiljezi poprecni
presjek jedne grane ianca, moze se napisati :
F=2 . s.aed=2 d' rc aed=2.2'. 3,14
15
=F=94,2kN.
4 4
2.1.10. Ceiicna sipka duzine 1 = 0,7 m, kvadratnog poprecnog
presjeka, ivice a = 2 em izduzi se pod dejstvom aksijaine
siie F, = 30 kN za !11 = 0,25 mm, a prekid materijaia nastane
pod dejstvom sile F, = 132 kN.
izracunati: a) specificno izduzenje ; b) stvarni napon ae;
c) modui eiasticnosti E; d) jacinu materijaia am.
Rjesenje:
a) specificno izduzenje:
(' =M= 0,025 = 0 000357
c. I 70 '
b) stvarni napon:
ae
= L = 30000 = 7500 N/cm"
S 4 '
c) modui eiasticnosti :
a 750
E ==0,000357 2,1 10' N/cm' ;
d) jacina materijaia:
a = L= 132000 = 33000 N/cm'
M S 4
65.
2.1.11. Koliku aksijalnu pritisnu silu moze sa sigurnoscu primiti
stub male relativne duzine datog poprecnog presj eka (sl. 78)
od livenog celika ako je O"ed =12000 N/em' ?
Rjesenje:
F = s . O"ed = 2.268000 N
S = 33 . 33 - 30 . 30
Ibmm
I. 33cmm
I
-- -
J


limn)
---
S = 1089 - 900
1-- i
I
,
E
S = 189 em' E.

sl. 78
2.1.12. Dimenzionisati stub male visine izlozen aksijalnoj pritisnoj
sili F = 80 kN ako je pravougaonog poprecnog presjeka sa
odnosom strana alb = 2/3, a O"ed = 800 N/em' .
Rjesenje:
S =-.E.... = 80000 = 100 '
O"ed 800 em
S = a b

- 3
a = b
b=
a = . 12 2 "" 8 1 em
3 ' ,
2.1. 13. Dimenzionisati stub male visine izlozen aksijalnoj pritisnoj
sili F = 40 kN ako je prstenastog poprecnog presjeka, odnosno
precnika dID = 1/4, a O"ed = 8000 N/em' .(sl. 79)
66.
51. 79
Rjesenje:
8 =L= 40000 = 5 em'
cred 8000
8 = D' n_ d' n . d =JL
4 4 ' 4
_ D' n _ D' n D' n 1 _ D' n 1
8-
4
- 4 -4-4.16-4(1-
16
)
D
= y 64 . 8 Y 64 5
15 . n = 15 314 = 2,5em

4 4 '
2.1.14. Koliki je premjer celicne ziee cvrstoce 18 . 10' N/em' ako pukne
pri opterecenju od 8,82 kN?
2.1 .15. Koliko je specificno izduzenje stapa ako mu je pocetna duzina
30 em, a uzduzno preduzenje 5,4 mm?
2.1.16. Koliki je unutrasnji promjer prstenastog stuba opterecenog
na sabijanje (tiak) silom od 400 kN ako je vanjski promjer
140 mm, a cred = 5000 N/em' ?
2.1.17. Kolikim se teretom moze opteretiti zidani stub od opeke
presjeka 51 x 51 em ako normalno naprezanje u njemu ne
smije biti vece od 50 N/em' ?
67.
2.1.18. Horizontalna celicna motka (sl. 80) duga 7 m visi na dva
celicna uzeta promjera d, = 10 mm, d, = 20 mm. Uzeta
su duga 3m. Motka je opterecena si lama F, = 30 kN i
F, = 10 kN prema slici . Odrediti sil e u uzadima F 5 1 i F 5"
preduljenja 11/, i 111, i naprezanj a Ge, i Ge, u uzetima.
// / / // /
dt
eh
I Fs,
)F;,
2M
----. I
~
F7..-
F, I
- ~ ' - 1 -
sl. 80
2.1.19. Stapovi naerlane konstrukeije su od celi ka (sl. 81 ) i istog
poprecnog presjeka od 40 em' . Sila F = 100 kN. Odredite
naprezanje u stapovima.
/ / / /
sl. 81
68.
2.1.20. Dimenzionisati element duzine I = 30 m kruznog poprecnog presjeka
opterecen aksijalnom zateznom si lom F = 200 kN ako je dozvoljeni
napon <Jed = 10000 N/em' i Y = 78,5 N/dm'.
Rjesenje:
8
- F 200000
<Jed -I Y = 10000 - 3000 . 0,0785 = 20,48 em'
d' rc V4 . 20 48
8=4 ; = 5em
2.1.21. Pri kojoj ce se duzini prekinuti vertikalno objeseno
cel icno uze jacine pri kidanju <J
M
= 600 N/mm' ?
Rjesenje:
<JM 60000
I, =y =0,0785= 764000 em = 7,64 km
2.1.22. Pri kojoj ce se visini h, srusiti od sopstvene tezine zid cija
je jacina materijala <J MC = 160 N/em' , a speeificna tezina Y = 16 N/dm' ?
Rjesenje:
h
<JMC 160
' =y = 0,016 = 10000 em = 100 m
2.1.23. Koliko je korisno opterecenje okruglog celicnog stapa promjera
d = 5 em, dugog I = 240 m. <Jed = 8000 N/em', y = 78,5 N/dm' ?
Rjesenje:
Vlastita tezina stapa:
G = 8 / . Y = 3,14 . 2400.78,5 = 37000 N
Nosivost stapa:
5'rc
F = 8 . <Jed = -4- 8000 = 157000 N
Korisno opterecenje:
F,,, = F G = 157000 - 37000 = 120000 N
2.1.24. Okrugao celicni stap dug 240 m mora nositi koristan
teret od 120 kN. <Jed = 8000 N/em' , Y = 78,5 N/dm', Kolika
ce biti usteda na tezi ni materijala ako se stap izradi kao
tijelo jednake cvrstoce i podijeli na cetiri dijela, svaki visok
60 m (sl. 82)?
69.
Rjesenje: Kod jednoli kog oblika slap bi morae imal i presj ek:
s = FK
cred- Iy
120000 ,
8000 - 2400 . 0,785 19,6 em
d' rr
S =-4-= 19,6
d = 5 em
a tezina:
G = S . I . Y = 0,196 . 2400 . 78,S = 36,895 N
Kod l ijela jednakog olpora smanjeno je dopusleno naprezanje
za svaki dio duzine t = 60 m = 6000 em, pa je:
cr'
ed
=cr
ed
-/ . Y = 8000 - 471 = 7529 N/em'"" 7530 N/em'
1. dio:
S = F
k
., _ 120000 15,9 em'
, 7530
d,' rr
S, =-4- = 15,9 d, = 4,5 em
G, = S, [' . y = 0,159 . 600 . 78,S
G, = 7500 N
D
--.:-
C'I
,

I
,o):Mrt ..

I
dz ::.It,C",.,
i
(:1
_Q
'-a '
-f
S; ;

""' ;
-+

, !

I
-+


2. dio: 1
= F
k
., + G, = 120000 + 7500 = 1695 em' -----+--4----1.
S, cr ' 7530 '
ed
S
= d,' rr = 16 95 d 6
' 4 ' ; 2 = 4, em
p. :::.12okN
k"l.
sl. 82
G, = S2' I ' . Y = 0,1695 . 600 . 78,S = 7970 N
70.
3. dio:
F,,, +G, +G,
S, = (J'
120000 + 7500 + 7970
- ' - - ' - ' - - ' - - . . . . . . : . . . . : . . . . : . . . . - - - ' - ~ - = - = 18 em'
ed
7530
S = d,' n; = 18
, 4
d, = 4.8 em
G, = S3' /' . Y = 0.18 . 600 . 78.5 = 8500 N
4. dio:
F,,, + G,+G, +G,
S, =
120000 + 7500 + 7970 + 8500 ,
7530 = 19.1 em
S = d,' n; = 19 1
' 4 .
; d, = 5 em
G, = S. /' . y = 0.191 . 600 . 78.5 = 9000 N
Ukupna tezina tijela jednake cvrstoce:
G = 7500 + 7970 + 8500 + 9000 = 32970 N
Usteda na tezini je:
36895 - 32970 = 3925 N
2.1.25. Koliki mora biti promjer stapa kruznog presjeka duzine
40 m ako je na kraju opterecen silom od 10 kN uzevsi u
obzir tezinu materijala specificne tezine y = 78.5 N/dm'. ako
je (Jed = 7000 N/em' ?
2.1.26. S kolikom se aksijalnom silom smije opteretiti stap kruznog
presjeka promjera 12 mm. duzine 200 m. ako je (Jed = 7000 N/em'.
a y = 78.5 N/dm' ?
2.1.27. Kolika je kriticna duzina ziee ako je (J M = 30000 N/em'.
a y = 78.5 N/dm' ?
71 .
2.1.28. Celicni slap poprecnog presjeka S = 10 cm' ucvrscen je
izmedu nepomicnog oslonca A i B na lemperaluri I, = 20C
(sl. 83). Izracunati vel icine sila kojima slap priliskuje na
oslonce i normalni napon koji ce naslupili u malerijalu ako
se slap zagrije do temperalure I, = 40C. Toplolni koe-
ficijenl islezanja a = 11 x 10", a E = 21 . 10 N/cm'.
Rjesenje:
F = S . E . a (I, - I,)
F=10 21 10
6
11 10" (40 -20)
F = 46200 N
a = E . a (I, - I,)
a = 21 . 10
6
. 11 . 10.
6
(40 - 20)
a = 4620 N/cm'
F
sl. 83
2. 1.29. Okrugla celicna molka promjera 40 mm, duga 2 m, okrece se
oko jednog kraja. Odredile:
a) cenlrifugalnu silu pri kojoj ce se molka slomili
ako je a M = 40000 N/cm' ; y = 78,5 N/dm',
b) pri kojem broju okrela dolazi do loma?
(n =-1-fg aM)
I IT. Y
2.1.30. Koliko je zbog cenlrifugalne sile naprezanje u vijencu
remenice promjera 3000 mm ako remenica cini n = 300 /min ,
a y = 72 N/dm' ?
2.1.31. Koliko je zbog cenlrifugalne sile naprezanje u brusnoj
ploci promjera 1000 mm, debeloj 300 mm, ako ona cini
120 c/min, a y = 24 N/dm'? Pri kojem ce se broju
okrela brus rasprsnuli ako je a M = 500 N/cm'?
(a =_1 .l. v'N/cm' ) ; (n g)
v 3 g rIT. Y
72.
($
2.1.32. Koli ka mora biti debeo lim parnog kotla promjera
D = 1,8 m ako je 'p = 0,7, cvrstoca lima a ... = 36000 N/em' ,
koefieij ent sigurnosti v = 4,5, a pri tisak (tlak) u kotlu
p = 100 N/em' ?
Rj esenje:
Deblj ina lima
1 . 10 ' )
2 'p a
od
a = a... = 36000 = 8000 N/em'
od IJ 4,5
180 . 100
b =2 . 0,7. 8000 + 0,001 = 1,6 em
2. 1.33. Promjer celicne cijevi za dovod pare je 400 mm. Debljina
stij ene cijevi je 9 mm. Spoj izmedu dvije eijevi je ucinjen
pomocu 16 vijaka promjera 118" . Koliko je naprezanje u
eijevi usljed pritiska (tlaka) pare od p = 120 N/em' :
a) u poprecnom presjeku cijevi ,
b) u uzduznom presjeku,
e) u vijeima.
2.1.34. Kolika mora biti debljina stijene parnog cilindra promjera
600 mm ako je pritisak (tlak) u eilindru p = 50 N/em' ,
a aed = 1000 N/em' ?
2.2. Smieanje
2.2.1. Jednorezna zakoviea opterecena je na odrez (smik) silom
od 30 kN. Koliki mora biti njezin promjer ako je dopusteno
naprezanje na smieanje 1'sd = 9000 N/em' ?
Rjesenje:
F

4
frt
30000
d = 2 -- = 2 314.9000 = 2 em = 20 mm
1'[ 1'sd
73.
2.2.2. Ova plj osnata zelj eza (sl. 84) debela 6 mm treba spojiti
s dvij e zakoviee tako da mogu podnij et i opterecenJe od
20 kN.
Izracunajte: a) promj er zakoviee ako je T Sd = 9000 N/em' ,
Rjesenje:
a)
b) sirinu pljosnatog zelj eza ako j e dopusteno
naprezanje na istezanje (vlak) (Jed = 10000 N/em'.
sl. 84
F
T Sd = ---d"'"'- rr-
i k 4
i= 2 ;k = 1
F
(J =-
b) ed S
F 20000
S = - = ---= 2 em'
(Jed 10000
S = 0,6 (b - 1,2)
b = S + 0,72 4,5 em = 45 mm
0,6
2.2.3. Strojem za probijanje (staneom) mora se iz lima debelog
6 mm prosijeeanjem dobiti oblik prma sl. 85. Kolika je za
to potrebna sila ako je cvrstoca lima na istezanje (vlak)
(J M = 40000 N/em' ?
74.
Rj esenje:
Buduei da je 't
M
= 0,8 (JM
't
M
= 0,8 40000 = 32000 N/em'
Opseg lima (0) vee gotovog
oblika je:
0 = 15 + 5 + 7,5 +10 + 5 + 10 + 2,5 + 2,5' n
0 = 62,85 em
Povrsina lima koja se prosijeea je:
S = 0 . b = 62,85 . 0,6 = 37,7 em'
Sila potrebna za probijanje je:
1---150
F = 't
M
. S = 32000 . 37,7 = 1.206400 N = 1206,4 kN sl. 85
2.2.4. Ekseentar-presom, koja proizvodi pritisak od 400 kN, mora
se probijati celi cni lim (sl. 86) cvrstoee 't
M
= 36000 N/em'.
Koja se najveea deblj ina lima moze probijati kod kruznih 1
kvadratnih oblika ako patriea od alatnog celika cvrstoee
(J M = 88000 N/em' mora raditi s koeficijentom v = 2?
sl. 86
Rjesenje:
Dopusteno naprezanje na patrieu:
(J = (J M = 88000 = 44000 N/em'
10 v 2
Najveea povrsina probijanja dobije se iz izraza:
S
F max 400000 11 5 '
max =-=t;;= 36000 = ,em
75.
22.5.
Kod kruzni h oblika je povrsina probijanja:
Smax = dTr . b
gdje je b debljina lima, a d promjer kruzne patri ce.
Iz izraza za naprezanje na tlak patrice:
S
= F max = 400000 = 9 1 '
aid 44000 , em
d' Tr
S =- 4-= 9,1
d = 3,41 em
Najveca deblji na li ma pri kruznom probijanju:
Smax 11,5
b = dTr = 3,14 . 3, 14 - 1,03 em
Pri probijanja kvadratnih obli ka povrsina probijanja je:
Smax = 4 a . b
Iz izraza za naprezanja na tlak patrice znamo da je
S = 9,1 em' , pa je prema tome:
S = a'
a = 'V9:1 = 3,01 em
Najveca debljina lima pri probijanju kvadrata:
Smax 11 ,5
b = 4 . a = 4 . 3 01 = 0,92 em
Poluga od pljosnatog celika s otvorom za svornjak
prema sl. 87 prenosi silu od 120 kN; aed = 8000 N/em'.
Debljina motke a = 1,5 em. Odredite sirinu motke b i
promjer svornjaka.
76.
2.2.6. Kol iki je promjer svornjaka (sl. 88) koj i spaja dvije
motke opterecene si lom od 40 kN ako je Lsd = 6500 N/cm'.
"OM
sl. 88
2. 2.7. Strojem za probijanje treba isijecati iz lima debelog 8 mm
plocice oblika prema sl. 89. LM = 32000 N/cm'. Kolika je
sila potrebna za probijanje?
sl. 89
2.2.8. Zatik prema sl. 90 opterecen je silom od 50 kN.
Odredite njegov promjer d i visinu glave h ako je
<Jed = 8000 N/cm' .
sl. 90
77.
2.3. Geomet rijske karakterisitike poprecnih
presjeka nosaca
2.3.1. Koliki je vlastiti aksijalni moment inereije i moment
otpora pravokutnika sirokog b = 6 em i visokog h = 10 em s
obzirom na os Xis obzirom na os y?
Rjesenje:
bh
3
6 10
3
,
Ix =- =--- = 500 em
12 12
b h
3
10 .6
3
,
Iy =12 =-1-2- = 180 em
Wx = ~ = ~ = 100 em
3
6 6
Wy = .b..:...Q'= ~ = 60 em
3
6 6
2.3.2. Odredite vlastiti aksijalni moment inereije i moment otpora
kvadrata sa strani eom a = 160 mm iz koga je eentricno izrezan
krug promjera d = 120 mm (sl. 91)
Rjesenje:
, d' '''' _ 16'
I x = l y = ~ , e
12 -"64- 12
Ix = ly = 4444 em'
12' 1!
64
Ix = Iy = ~ - 4444 = 555 5 em
3
Ym.. 8 '
sl. 91
2.3.3. Odredite aksijalni moment inereije i aksijalni moment otpora
pravokutnika s obzirom na njegovu dijagonalu (sl. 92) .
Rjesenje:
Kako nam je poznat aksijalni moment
inereije trokuta s obzirom na njegovu bazu, a
pravokutni se sastoji od dva trokuta, to je:
78.
dh"
id = 2 '12
h' = h cot>
eop = ~
1 h ' b ' 1 h' b'
id =6d(-d-) =6
d
7 ' paje
Kako je povrsina pravokutnika S = h . b, to je
S'
id = 6d' em'
Aksijalni moment otpora pravokutnika s obzirom na
dijagonalu jest
W d
- ~ __ Id-
- h' - b
h(j
h' b
Wd =6Ciem'
,,' , bh/ ct
sl. 91
2.3.4. Odredite vlastiti moment inercije polukruga (sl. 93) .
sl. 93
Rjesenje:
Teziste polukruga nalazi se 'na osi y na udaljenosti Yo = ~
od ose 1;. Aksijalni moment inercije polukruga s obzirom na
os I; jednak je polovini momenta inereije kruga, tj.
79.
r' 1[

pa je vlastiti moment inereije polukruga iz izraza
= Ix + s . Yo'
Ix = - s . Yo'
Ix = r' 1[ _ ( 1[
8 2 31[
Ix = 0,11 r' em'
2.3.5. Izracunajte moment inereije i moment otpora naertanog
profila s obzirom na tezisnu os x - x (sl. 94).
Rjesenje:
Posto se tezista povrsina 81 i 82 nalaze
na istoj osi X - X, to mozemo odgo-
varajuce momente inereije jednostavno
zbrojiti
4 22' 18 5'
Ix = lx, + lx, = -1-2- + 1i- = 3735 em'
Ix 3735
Wx = -- = --= 340 em'
Ym" 11
sl. 94
2.3.6. Izracunajte moment inereije i moment otpora naertanog profila
(sl. 95) s obzirom.na tezisnu os x - x.
Rjesenje:
Ix= 16
1
}O' 16
1
'2
10
'= 9333,3 em'
Ix 9333,3
Wx = --= --= 933 3 em'
Ym" 10 '
sl. 95
80.
2.3.7. Odredite moment inercije i moment otpora za tezisnu osu
slozene povrsine prema sl. 96.
51. 96
Rjesenje:
lik je simetrican i teziste mu se nalazi na simetrali koja je
os y. Stoga je Xo= O. Teziste lika nab cemo prema poucku 0 momentu
povrsine tj .:
S . Yo = S,Y, + S,Y, + S,Y,
s
I
y
I
,y
_I
" =
90 em' y, ~ 33 em
!
s,y, - 2970 em'
!
,
s,- lOOem' y, - 20 em
I
s,y, - 2000 em'
i
,,- 220 em'
I
y. = 5 em s.y, = 1100 em' ,
S=4\Oem'
I
I
tsy - 6070 em'
I
,
:Esy 6070
Y.- S = ill
Y. - 14,8 em
81 .
CO" : " :, , teziste T. povuci cemo eentralnu os X eijelog
IiKd , 0U1<.:J 1 udalJenost pojedinih osi do ove eentralne osi, tj .:
a,= 18,2 em
a
2
= 5,2 em
a
3
= 9,8 em
Nakon toga izracunajmo momente inereije poj edi ni h likova 5
obzirom na eentralnu os eijelog li ka po Staj nerovu poucku, tj .:
15 6'
lx, = -1-2- + 15 . 6 . 18,2' = 30081,6 em'
5 20'
lx, = -1-2- + 5 . 20 . 5,2' = 6037,3 em'
lx, =221'21 0\ 22109,8' = 22962,1 em'
Ix = lx, + lx, + lx, = 30081 ,6 + 6037,3 + 22962,1
Ix = 59081 em'
Moment otpora:
Ix 59081
Wx = -- = --- = 2787 em'
Ym" 21 ,2
2.3.8. Odredite aksijalni moment inereije i aksijalni moment otpora
kvadrata 5 obzirom na njegovu dijagonalu (51. 97). .
h' Y, V2a
51. 97
82.
2.3.9. Odredite moment ill ereije i moment otpora naertanih profila 5
obzirom na tezisnu 05 x - x (51. 98 ; 99).

<:>

51. 98 51. 99
2.3. 10. Odredite moment inereije Ix i moment otpora Wx profila (51. 100), koj i
5e sastoj i od C 22 (citaj U zeljeza broj 22) i od zeljeza L 50 . 50 6.
Iz tabli ee za profilna zeljeza izvadimo potrebne podatke:
Rjesenje:
za L 50 50 6
S, = 5,69 em'
e = 1,45 em
Ix = 12,8 em'
za U22
S2= 37,4 em'
e=2,14em
Ix = 2690 em'
i
a

sl. 100
Teziste sastavljenog profila naci cemo prema izrazu:
yo= 12,2 em
a, = 8,4 em
a, = 1,2 em
5,69' 20,55 + 37,4 . 11
---''-----'----'----- 12,2 em
5,69 + 37,4
83.
I
Moment inereije Lprofila s obzirom na eentralnu os sloienog profila:
lx, = 12,8 + 5,69 . 8,4'
lx, = 414,3 em'
Moment inereije U profil a s obzirom na eentralnu os sloienog profila:
lx, = 2690 + 37,4 . 1,2'
lx, = 2744 em'
Moment inereiJe sloienog profi la:
Ix = lx, + lx, = 414,3 + 2744 = 31 58,3 em'
Moment otpora:
Ix 3158,3
Wx = --= ---
Ymn 12,2
Wx = 258,8 em'
2.3. 11 . Koliki je moment inereije i moment otpora naertanog profil a
s obzirom na os x - x (sl. 101).
12 100 12mm
sl. 101
84.
2.3. 12. Na 51. 102 pri kazan je poprecni pre5jek traverze jedne dizalice.
Izracunajte momente inercije 5 obzirom na 05U X - X i 5 obzirom
na 05U y - y.
51. 102
2.3.13. Izracunajte momente inercij e Ix i Iy, te momente otpora Wx i Wy
slozenih profila prema 51. 103 ; 104; 105. Potrebne podatke uzmite
iz tabli ca za profil na zeljeza.

y
sl. 103
2 . 4. Savijanje
51. 104 51. 105
2.4.1. Greda je oslonjena na dva o51onca i opterecena kao na 51. 106.
(F, = 1500 N, F, = 3500 N, F, = 2000 N) duzine I = 10 m, a, = 2 m,
a, = 4,5 m, a, = 7 m. Kolike 5U dimenzije grede ako je ista
pravougaonog pre5jeka 5 odnosom b : h = 5 : 7 i ako je
dozvoljeno naprezanje na 5avijanje 0'" = 8kN/cm' ?
85.
F,
A ~ , - - - - - ; - - - - - - ~ ~ - - - - - - ~ - - - - - - ~ B
51. 106
Rjesenje:
a) Reakeije u osloneima
LM
A
= 0
F = F" 8,+ F
2
" 8
2
+F
3
"a
3
B I
F
a
=3275 N
1500 . 2 + 3500 . 4,5 + 2000 . 7
10
FA = F, + F2 + F, - Fa = 1500 + 3500 + 2000 - 3275
F
A
=3725 N
b) Maksimalni moment savijanja
Transverzalna si la mijenja predznak ispred sile F2, te se tu
nalazi opasan presjek, a ujedno i maksimalni moment savijanja:
M
,rnax
= M
"
= FA . a, - F,(a, - a,)
M
,rnax
= 3725 . 4,5 - 1500 . (4,5 - 2)
M
,rnax
= 16762 - 3750
M
lrnax
= 13012 Nm = 1301200 Nem
e) Otporni moment presjeka:
W
= M'm" _1301200=1627 '
cr 8000 ' em
Id
86.

- 6
b : h=5 : 7
5
b=7
h
+h - h' 5
W=--6- =T2
h
'
h
_
- 45
2
. W _- 11 45
2
- 162,7 "= 11 ,1 em
5
b =7- 11 ,1 = 7,9 em
2.42 Okrugla celicna motka mora se upotrijebiti kao konzola
koja je opterecena silom od 8 kN (51. 107). Koliki mora biti
promjer motke ako je aId = 12000 N/em' ?
F=8kN

51. 107
Rjesenje:
MI = F - I = 8000 - 16 = 128000 N - em
MI 128000 ,
W =cr.=12500 = 10,7 em
Id
W= 0,1 d'
W 10,7
VlfVW
d= (f,1=O,T=4,74em
87_
Uzet cemo motku promjera d = 50 mm, pa je moment otpora
W=0,1 d' =0,1 5' = 12,5cm'
Najvece stvarno naprezanje:
a - ~ - 128000 = 10240 N/cm'
1- W - 12,5
2.4.3. Nosac na dva oslonca duzine 2,25 m djelimicno je kontinuirano
opterecen Fq = 45 kN. Koliki je moment otpora ako a id = 8000 N/cm'
(sl. 108)?
Rjesenje:
Poprecna sila u bilo kojem presjeku
kominuiranog optecenja na udalje-
nosti X od lijevog oslonca iznosi :
F, = FA - q(x - m)
gdje je (q) specificno opterecenje po
duznom metru.
Tamo gdje poprecna sila jednaka
nuli ii i gdje mijenja svoj predznak nalazi
se opasan presjek, pa postavljamo da je:
FA- q(x -m) =O
FA
X =-- +m
q
a moment savijanja za taj presjek:
_ (x - m)'
M
lma
, - FA X - q---
2
U
I ' 45000
nasem s ucaJu Je q =-[- = 45000 N/m
88.
FA
Reakeije:
F = Fq . b = 45000 . 0,75 = 15000 N
A / 2,25
F = Fq . a _ 45000 . 1,5 = 30000 N
B / 2,25
Sada odredujemo X:
15000 .
X = 45000 + 1 = 1,33 m, pa Je
M,ma. = 15000 . 1,33 - 45000
2
. 0,33'= 15500 Nm = 1550000 Nem
Moment otpora:
W = M
,ma
= 1550000 = 193,75 em'
a'd 8000
2.4.4. Dvokraka poluga koja se moze okretati oko osovine 0
opterecena je na jednom kraju silom od 40 kN (sl. 109).
Izracunajte:a) visinu h poprecnog kvadratnog presjeka x _ x
poluge ako je a'd = 5000 N/em' ,
b) visinu h poprecnog pravokutnog presjeka y _ y
poluge ako je sirina b = t h,
e) najvece naprezanje u presjeku 0 = 0
89.
2.4.5. Drvena konzola pravokut nog presjeka (sl. 110) duga I ::: 0,8 m,
kontinuirano je opteretena sa q ::: 30 kN/m ; b : h ::: 5 : 7 ;
a
rd
::: 1000 N/cm' . Odredite b i h i najvete stvarno naprezanje.
q = 30kN(m
"--...... . : __ I .- . 1=(),8m.
sl. 11 0
2.4.6. Kolika mora biti visina poprecnog presjeka spiralnog
pera (sl. 11) ako na nj djeluje sila od 6500 N, a
a
rd
::: 50000 N/cm' ?
sl. 111
2.4.7. Vagonska osovina kruznog presjeka opteretena je na svakoj
strani silom od 70 kN (sl. 112). Koliki mora biti premjer osovine
ako je a
rd
::: 5000 N/cm'? Nacrtajte momentnu plohu i dijagram
poprecnih sila!
90.
~ - - - - ~ f 5 0 0 - - - - - - - - ~
sl. 112
2.4.8. Celicna konzola krui:nog poprecnog presjeka duga I = 120 em,
opterecena je na kraj u silom od 40 kN ; cr'd = 4000 N/em'.
Odrediti promjer konzole u opasanom presjeku i promjere
za X, = 200 mm, X, = 300 mm i X, = 600 mm racunajuci od
slobodnog kraja konzole (sl. 113).
sl. 113
2.4.9. Greda (sl. 114) duga 4 m opterecena je silom od 50 kN po
sredini; cr'd = 10000 N/em'. Na osnovu usvojenog I profila
nosac treba pojacati lame lama tako da zadovolji nosenje
date sile u opasnom presjeku.
91 .
,- .'"
sl. 114
Rjesenj e:
Najveci moment savijanja:
M
= ~ 50000 4 = 50000 N = 5 000000 Nem
tm3x 4 4 m .
Prema tome nosac mora imati moment otpora:
W
Mtm3x 5.000000 - 500 3
(J
10000 em
td
Upotrijebimo Ii nosac 122, vidjet cemo iz tabliee da
je njegov moment otpora premalen, jer iznosi Wo=278 em
3
.
Razlika ;:., W izmedu potrebnog momenta c:>tpora (W) i momenta
otpra (W
o
), koj i smo upotrijebili , moramo nadoknaditi lamelama
kojima cemo nosac pojacati s obje strane opasnog presjeka:
Stoga je:
;:"W=W-W
o
;:.,W = 500 - 278 = 222 em
3
Debljina nosaca 122 je prema tabliei (na kraju Zbirke)
t = 1,22 em, sirina b = 9,8 em, a visina h = 22 em. Mi cemo
uzeti jedan par lamela debelih S = 1,2 em i sirokih b = 10 em,
pa je njihov moment otpora:
W
L
= b . s . h = 10 . 1,2 . 22 = 264 em
3
a ukupni moment otpora poprecnog presjeka nosaca s
lamelama je:
Wx = 278 + 264 = 542 em
3
92.
Duzinu lamela (\,) izracunat cemo ovako: nosac bez lamela
moze biti opterecen momentom savijanja:
Ako je X udaljenost presjeka, koji je pojacan lamelama,
do oslonea i ako u tom podrucju nema sila, onda je:
Me = FA X = We a'd
X - We a 'd , a duzina lamela (A)
- FA
A = /- 2X
U nasem slucaju reakcija FA = 25000 N, We = 278 em'
a 'd = 10000 N/em' : pa je:
X =278 10000 111,2 em
25000
A =4-2 . 1,112=1 ,8m
Srafirana povrsina momentne plohe na sliei oznacava moment
savij anja koj i nosac bez lamale ne moze izdrZati.
2.4.10. Konzola (sl 115) duga 3m opterecena je na kraju silom
od 40 kN, aid = 10000 N/em'. Poprecni presjek nosaca je
134. Nosac treba pojacati parom lamela si rokih b = 14 em
i debelih s = 1 em. Odrediti duzinu lamela!
F=40kN
J34
sl. 115
Rjesenje:
Iz tabliee profilnih nosaca naci cemo za 134 da je
We = 923 em'. Najveci moment savij anja Mf
m
... = F . / = 40000 . 3 =
= 120000 Nm = 12 . 10' Nem, pa nosac mora imati moment
otpora W 1 2 1 0 ~ 0' = 1200 em' . Razl ika momenta
otpora je:
!1w = W - We = 1200 - 923 = 277 em'
93.
Moment otpora jednog para lamela je:
WL = b . s . h = 14 . 1 . 34 = 476 em'
a ukupni moment otpora je:
Wx = 923 + 476 = 1399 em'
x - Wo crld 923 . 10000 231
- F - 40000 em
Duzina lamela:
A = I - X = 300 - 231 = 69 em
2.5. Staticki neodredeni nosaci
2.5.1 . Odrediti reakcije i reakeioni moment konzole s jednolikim
opterecenjem i jednim pomicnim osloneem (sl. 116) ako
je duzina konzole I = 3 m; q = 200 kN/m. Odredi dimenzije
poprecnog presjeka koji je kvadrat, a cr,. = 10000 N/em
2
,
Rjesenje:
qN/m
8)
_ _ { -1
cJ
----------
--
---

A
bJ : :IIIIIIIIIIIIIIIIIJIIJIIIIIIIIIIIIII!llIIIIIIIIIIIllW

dJ
sl. 116
F F
3 .l =_3_
200
3=1800=225kN
y = B =8
q
8 8
5 5 3000
F
=-q1 =-200 3 =--= 375 kN
A 8 8 8
94.
Reakeioni moment:
M = __ 3_
q
. /' = - _1-200 - 3' = - 225 kNm
A 8 8
W = ~
6
225 10'
10'
2250 em'
a = ~ =1 6 . 2250 =-Y 13500 =
a = 24 em
2.5.2. RIJeSite nosac na tri oslonca (sl 117) kontinuirano optereeen
ako Je / = 6 m, q = 4 kN/m Naertajte momentnu plohu i
dijagram poprecnih sila!
sl. 117
Rjesenje'
F B = -} q . I = +. 4 . 6 = 15 kN
3 3
FA = Fe = 16 q ./ = 16-4 . 6 = 4,5 kN
95.
U dijagramu momenta, momentna ploha omedena paralelom
predstavlja kontinuirano opterecenje, a momentna ploha
omedena trokutom predstavlja momente od reakeije F s'
Razlika ovih momenata daje moment u tacki B.
5 ~ ,
Me =32' ql' - + ql' =32 = 4 ~ 2 6
Me = 4,5 kNm
2.6. Uvijanje t orzija
2.6.1. Izracunaj precnik vratila kruznog presjeka koji prenosi
snagu P = 184 kW pri broju obrtaja n = 125 /min ako je
'I'd = 7 kN/em' .
Rjesenje:
Precnik vratila odredujemo po obraseu:
3 3,-----
d = 1 72 \1 955 P = 1 72
, ~ n 'I'd '
d=10,08em
955 184
125 7
2.6.2. Koliki je precnik vratila elektromotora od 5 kW koje se obrce
sa n = 1500 /min? Dozvoljeno naprezanje na torziju je
'I'd = 3,5 kN/em' .
Rjesenje:
M
t
= 955 ~ = 95515500
M
t
= 3,184 kNem
Kako je 'I'd = ~ '
o
W = ~ = 3,184 = 0 91 em
3
o 'I'd 3,5 '
3W, 3
d = Wo = ~ 0,91 = 1 65 em
0,2 0,2 '
96.
2.6.3. Koli ki promj er mora imati okrugla motka od Ijevanog zelj eza
koja je opterecena momentom torzije od 8000 Nm i koliki je
kut zakretanja, ako je motka duga 12 m, a 1:" = 6000 N/em',
G = 83 10' N/em' ?
Rjesenje:
d = 11 ~ = 11 5 . 8 .1 0' = 8,7 em = 90 mm
I "C" I 6 10'
Polarni moment inereije:
I, = 0,1 d' = 0,1 . 9' = 656 em'
Kut zakretanja:
-ro = 1 ~ o . GM' .' 1
1
= 1 ~ o . 800000 1200
I" I" 8300000 . 656
,
2.6.4. Dimenzionisati vratilo kruznog prstenastog poprecnog
presjeka sa 'f' = dID = 1/3 ako je P = 500 kW pri n = 180 a/min i
"C" = 2400 N/em'.
2.6.5. Izracunati najveci tangencijalni napon i ugao uvijanja kod
vratila duzine L = 5,m i precnika d = 90 mm, koje prenosi
snagu P = 35 kW pri n = 200 a/min.
2.6.6. Odredi vanjski precnik celicnog vratila kruznog prstenastog
presjeka koje se prenosi snagu od 53 kW pri n = 120 a/min,
ako je 'f' = 0,666!
2.6.7. Na vratilu je smjesteno zupcasto kolo promjera 1,2 m na cijem
obodu djeluje sila od 20 kN. Vratilo ima promjer 10 em, a dugo
je 5m. Odredite naprezanje u vratilu i kut zakretanj a ako je
G = 83 10' N/em'.
97.
2.7 . lzvijanje
2.7.1. Kolika je vitkost cilindricnog stapa promjera d kome je duzina
jednaka dvostrukom promjeru (51. 118)?
1
'"
- -
1=2d
51. 118
Rjesenje:
Presjek:
d' 1(
s=T
em
'
Moment inereije:
d'1( ,
1m" = I, = 64' em
Radijus inercije:
. lf1:'"
I m i n = ~ S =
Vitkost stapa:
d' 1( 4
64 d' 1(
A = _I = 2d . 4 = 8
i d
>
-
2.7.2. Treba dimenzionisati stap kruznog presjeka, zglobno vezan
na oba kraja, duiine I = 4 m i opterecen silom F = 100 kN.
E = 2,1 10' kN/em', a V = 5.
Rjesenje:
Iz Ojlerovog obrasea slijedi:
I =LP= 100 160000 ~ 5 = 381 em'
1(E 102,110
98.
Kako je 1= = 381 em' , to je
d = 381 . 64 = 7 02 em
n '
Usvajamo: d = 7,5 em
Poluprecnik inereije: ; = H= -2,7 em
Vi tkos!:
"" =_1 = 400 = 148
i 2,7
Posto je "" > 100, to je primjena Oj lerovog obras'ea moguca.
2.7.3. Drveni stap (sl. 119) kvadratnog presj eka sa stranieama (a),
dug je I = 6 m, opterecen j e s F = 100 kN. Izracunajte
dimenzije stupa ako je E = 10
10
kN/m' (10' N/em'), a koe-
fieij ent sigurnosti v = 7.
sl. 119
Rj esenj e:
Ovo je drugi slucaj opterecenj a pa je nosivost stupa:
F n' . E . I_
v 4 V I'
4 V I' F
ImIn = -'--'-,--'---'--
n . E
4 . 7 . 36 . 100000
10 . 10
10
Imln = 1008 10 .am' = 100800 em'
99.
a'
I =- = 100800
mJn 12
a = 100800 . 12
a = 33 em
Radijus inereije:
. _1n:;;;- _lrT _11a' _1133'

i
m1n
= 9,5 em
Vitkost stapa:
A = _I = 600 = 63
i 9,5
Buduci da je vitkost manja od 100, moramo primjeniti
Tetmajerovu formulu:
a
k
= (293 - 1,94 A) 10
5
N/m'
a
k
= (293 - 1,94 ' 63) . 10
5
N/m'
a
k
= 171 . 10
5
N/m' = 1710 N/em'
Kako je dopusteno opterecenje:
F s a
K
= a' a
K
=167kN>100kN
dop v v V
vece od zadanog, to je stup dobra dimenzioniran.
2.7.4. Drveni stup dug 2 m ucvrscen je u zglobovima na oba kraja.
Poprecni presjek stupa je pravokutni okvir (sl. 120) presjeka
180 x 60 mm i 120 x 50 mm; E = 1,15'10'0 N/m' (11 , 5 . 10
5
N/em' ).
Kolika je kriticna sila po Ojleru i po Tetmajeru?
Rjesenje:
Presjek stupa:
s = 18 . 6 - 12 . 5 = 48 em'
100.
Moment inereije:
18 . 6' 12 53 ,
Ix = - 12-- - 1-2- = 199 em
sl. 120
Radijus inereije:
i =1rc- = ~ 199 = 203em'
min ~ S 48 '
Vitkost stupa:
A = _1_ = 200 = 99 < 100
i 2, 03
Po Ojl eru:
11: ' . E . I.... 11:'. 11 ,5 . 10' . 199
F, - I' 200' = 57210 N
Po Tetmejeru:
F, = S . cr,
F, = S (293 -1 ,94 A)' 10'
F, = 48 (293 -1 ,94 99) 10' . 10"
F, = 48480 N
(U ovoj formuli za Fk uvrstiti smo (S) u m' , pa je 48 em' = 48 . 1 0 ~ m' )
101 .
2.7.5. Stup presjeka I NP, duzine I = 4 m zglobno vezan na oba
kraja izlozen izvijanju silom F = 100 kN. Izracunati broj
profil a ako je /) = 4, a modul elast icnosti 21 . 10' N/em' !
Rjesenje:
I mln =
F I' V
n;' . E
100000 . 160000 . 4 ,
10 . 21 . 10' = 305 em
Ovom momentu inereije odgovara I NP 26 sa 1 = 365 em' , iy = 2,32 em
i S = 53,4 em' .
Vitkost stapa:
A =_1_ = 400 = 172 > 100
i 2,32
Izbor profila j e dobar, j er se nalazimo u elasticnom podrucju,
za koje smo primjenili Ojlerov obrazae.
2.7.6. Kod koje je duzine celicnog stupa kruznog presjeka opterecenje
na tlak jednako opterecenju na izvijanje ako je koefieijent
sigurnosti v = 5? Promjer stupa d = 5 em ; E = 21,5 . 10 N/em',
<J" = 50000 N/em' . Stup je ucvrscen prema drugom slucaju.
Uputa: Opterecenje na tlak jednako opterecenju na izvijanje!
2.7.7. Pokret na dizaliea (sl. 121) opterecenaje silom od 30 kN.
Izracunajte: a) silu u horizontalnom stapu dizaliee,
b) moment inereije poprecnog presjeka stapa
ako je koefieijent sigurnost v = 6 uz pretpostavku
da imamo drugi slucaj ucvrscenja ; E = 21 . 10 N/em' ,
e) odredite broj profila ako se stap sastoji
od dva U NP zeljeza koji su prislonjeni jedan uz drugi.
A ~ - - - - - - ~ - - ~ n - - - - ~ ~ t - ~
J[
presiek n-n
sl. 121
102.
2.7.8. Dimenzionirajte st up od borovine krui nog presjeka koji je na oba
kraja zglobno vezan ako je F = 50 kN ; I = 4m ; E = 10 N/cm' ; II = 8
2.7.9. Stup od Ijevanog ielj eza, koji nij e ukopan u zemlj u (sl. 122) dug
4 m, mora nositi teret od 50 kN. Koliko mora biti debela stijena
st upa presjeka krui nog vijenca kod desetorostrukog osiguranja
ako je vanjski promjer D = 24 cm, E = 10' N/cm' ?
F=50kN
,
I I !
: " ' ~ d ~
: - -' !
, O=24cm "
, '
LJ.1' .
sl. 122
2. 8 . Siozeno naprezanje
2.8.1. Izracunati najvec':e normalne napone u poprecnom presj eku S
prizmati cnog stapa datog pravougaonog poprecnog presjeka
(sl. 123), ekscentri cno napregnutog silom F = 50 kN, koja je
paral elna sa osom stapa, a prolazi kroz tacku poprecnog
presj eka: a) N ; b) M ; c) C. Odredi te poloi aj neutralne ose i
nacrtajte dij agrame normalnog napona za sva tri slucaja
l
Rj esenje:
a) Ako napadna linija sile prolazec':i kroz tacku N, tada c': e naj vec': i
normal ni napon biti dui ivica AD i CB, koji imaju vrijednost:
F ( ex ) 50000 ( 10 . 10)
crc. = S = 1 +-;- , =10 , 20
1
+ 100/3 =
y
cr cs = 1000 N/cm'
F ( e . X) 50000 ( 10 . 10 )
cr AD = S 1 + T = 1 0 . 20 1 - 100/3 =
y
cr AD = - 500 N/cm'
103.
sl. 123
Prethodno smo izracunali:
., Iy b' h/12 b' 20' 100 ,
l y = S= = 12=12 =Tcm
Na osnovu dobijenih vrijednosti cr
CB
i cr AD nacrtali smo dijagram
normalnog napona (sl. 123a). Neutralna osa je paralelna sa osom
na odstojanju X dobijenom obrascem:
.,
. I y 100/3 10
X =--[-=-"1Q=-T
cm
b) Ako napadna linija sile prolaze6i kroz tacku M, onda 6e najve6i
normalni naponi biti duz ivice AS i CD i ima6e vrijednosti:
cr
AB
= FS
i'x 1020 25/3
cr F. (1 = 50000 (1 - = - 500 N/cm'
CD = S i'x 10 . 20 25/3
104.
Prethodno smo izracunali:
., Ix bh' /12 h' 10' 25
I x=
Na osnovu dobijenih vrij ednosti GA. i G
CD
naertali smo dij agram
normalnog napona (sl. 123b). Neutralna osa je paralel na sa osom
X i udaljena je od nje za y', koje odreduj emo slj edecim obraseem:
. i 'x 25/3 5
Y = - c = --:s ="'3 em
e) Ako napadna linija sil e prolazi kroz tacku C, tad a su
najveci normalni naponi u tackama CiA:
_ F (+ YoY ) _50000 ( 1010 5 5) _ ,
G, - S 1 ., -.- , -1(f2o 1 - 100/3 - 25/3 - - 1250 N/em
I y ! x
Polozaj neutralne ose odredujemo njenim dvjema tackama
na osama X i y, koje izracunavamo pomocu obrazaea:
. ;'x 25/3 5
Y=- To = - - 5- =-"'3
em
Na osnovu odredenog polozaja neutralne ose i vrijednosti G
c
i G
A
naertali smo dijagram napona (sl. 123e).
2.8.2. Izracunati najvece normalne napone u presjeku S kratkog stapa,
poprecnog presjeka I NP 50 koji je ekseentricno pritisnut silom
F = 360 kN koja je paralelna sa osom stapa i prolazi kroz
napadnu tacku poprecnog presjeka: a) A; b) B ; e) C. Odrediti
polozaj neutralne ose i naertati dijagrame normalnih napona za
sva tri slucaja (sI.124).
Rjesenje:
a) Ako napadna linija sile F prolazi kroz tacku A, tad a ce najveCi
normalni napon biti u tackama ivice CK, a najmanji u tackama
ivice ED, i imace vrijednost: :
105.
sl. 124
cr '
CK S 180 19,6' em
cr '
EO S ;' 180 19. 6' em
y ,
Neutralna osa NO je paralelna sa osom y i udaljena je od nje za:
. 196'
X = - x = - 2t)- = - 19,2 em
o
b) Ako napadna linija sile prolazi kroz tacku S, tada ce najveCi
naponi biti u tackama C i E, a najmanji u D i K i imace vrijednosti :
cr F (1+ = _ 360000 (1 + 8 . 9,25 ) = _ 12680 N/em'
EC = - S ' ;'x 180 3,72'
cr - F (1+ = _ 360000 (1 _ 8 . 9,25 ) = 8640 N/em'
OK --S' ;'x 180 3,72'
106.
U tablieama smo nasli da je ix = 3,72 em
Neutralna Je osa NO, paralelna sa osom X, na razdaljini :
; ~ 372
2
Y = - -e-= - 8= -1,73 em
e) Ako napadna linija sile F prolazi kroz tacku C, tada ce najveci
normalni naponi biti u tackama C i 0 i imace vrij ednosti:
0
c
= _- SF (1 + ~ + J.ii ) = _360000( 1 + 25 25 + 9,25 9,25) = _ 17560 N/em'
i ~ i'x 1BO 19,6' 3,72'
0
0
= _- SF (1 + ~ + YoY) = }60000(1 _ 2525 _ 9,259,25) = 13560 N/em'
i ~ i'x 1BO 19,6' 3,72'
Polozaj neutralne ose odreden je njenim dvjema tackama na
osama x i y, a cije su udaljenosti od koordinatnog pocetka x' i y':
i' 196'
x = - -it = - 25= - 15,6 em
i' 372'
Y = - --"- = - ""'-'-=-= - 1 5 em
Yo 9,25 '
Neutralna osa je NO,.
2.B.3. Dimenzionisati konzolu kruznog poprecnog presjeka duzine I, = 2 m
na cijem slobodnom kraju djeluje ekseentricna sila F = BOOO N sa
ekseentritetom I, = 1,2 m ako je 0
1d
= 10000 N/em' (51. 125).
51. 125
107.
Rj esenje:
Izracunamo idealni moment savij anja M, koji pri dimenzionisanju
kori st imo kao momenat savijanj a:
1 r --- 1 ,-------:-
M, = 2- (M
f
+Y M" + M") =2(BOOO . 2 of Y(BOOO . 2)' + (8000 . 1,2)' = 17320 Nm
1732000 _ . ,
W 0" - 10000 - 173,2 em
lId'
W = 32
lr.:=-
d = . = 12 eM
fd
2.8.4. Izracunat i liajvtcJ normalne :liipone I' :xesjeku S kuke di?l:lliee,
(sl. 126), optc:ecene sil om F = 50 kN aka)e d = 10 e'l1, a e = 12 em.
sl. 126
2.B.5. Izracunat i najvece normal ne napone u presjeku S nosaca
I NP 20 ekseentricno opterecenog silom F = 4000 N (sl. 127) ako
je e = 30 em.
2.B.6. Dimenzionisati drveni nosac AB kvadratnog poprecnog presj eka,
ekseentricno opterecen silom F = BOOO (sl. 12B), ako je
O"ed = 1000 N/em' . .
108.
2. 8.7. Izracunati najvece napone u presjeku S nosaca sastavljenog od
dva profi la c::: NP 20 (51. 129), ekseentricno priti snut silom
F = 200 kN ako je e = 8 em.
/
~ _ H P
51. 127 51. 128 51. 129
109.
3. KINEMATIKA
3.1 . Jed n 0 I i k 0 P r a v 0 lin i j s k 0 k ret a n j e
3.1.1. Brzi voz za 2 sala i 45 min. prevali pUI od 180 km. Kolika j e
brzina voza?
Rjesenje:
8 = V '
5 180
V =-1-= 2,75 = 65,4 km/h
Da bi dobili brzi nu u m/s poslupicemo na sljedeci nacin:
Kako je: 1 km = 1000 m i 1" = 3600 5,
imamo
V = 180 . 1000 18,16 m/s
2, 75 .3600
3.1.2. Aulomobi l se krelao dijelom pula od mjesla A do mjesla B
brzinom 60 km/h u vremenu od 3", a zalim j e od mjesla B
do mjesta C isao brzinom 75 km/h u vremenu 2,5 o.
Koli ka su rasloj anja od A do Bi B do C, kol iki j e ukupni
pUI presao?
Rj esenje:
AB = 8, = V,' I, = 60 3 = 180 km
BC = 8, = V, . I, = 75 . 2, 5 = 187,5 km
AC = 8 = 8 , + 8, = 180 + 187, 5 = 367,5 km
3.1. 3. Turisla prede pUI do podnozja planine 8 , = 8 km za vrijeme
I, = 2 h, a pUI uz planinu 8, = 6 km za vrijeme I, = 3 h.
Koli ka je srednja brzina V
5
, na pulu 8,?
Kolika je V
5
, na pulu 8" a kolika V5 na cijelom pulu?
Rjesenje:
V = ~ = 8 km= 4 km/h
5' I, 2 km
V = ~ = 6 km= 2 km/h
5' I, 3 km
8 8 + 8 14 k
V = =-' --' =---.!!l= 2 8 km/h
5 I I , + I, 5 km '
110.
3.1.4. Rendisaljka ima pri radnom hodu brzinu VI = 0,8 mIs, a
pri jalovom V, = 2 VI ' Koliko je vremena II polrebno za jedan
radni hod i I, za jedan jalov hod pri obradi ploce duzine I = 3m?
3.1.5. Koliko je vremena polrebno da voz precle pUI s = 80 km
slalnom brzinom v = 20 m/s?
3.1 .6. Ova covjeka krenu jedan prema drugom iz lacke A i B meclusobno
udaljenih 140 m. Prvi se krece brzinom V1 = 3m/s a drugi brzinom
V2 = 4 m/s. Za koje ce se vrijeme sresli i koliki ce : . svaki od njih,
prevalil i?
1 ~ t : J /J2
3.2. Jednako ubrzano i j ednako usporeno pravoli nijsko kretanje
3.2.1 . Zrno iz puscane eijevi izlazi brzinom V = 700 m/s. Cijev je dugacka
80 em. Koli ko je ubrzanje zrna i kako se dugo zrno krelalo kroz eijev?
Rjesenje:
Zrno se pocelo krelali iz slanja mirovanja, Ij. Vo = 0, pa korislimo
obrasee:
1. v = a. I
at'
2. s=2
Iz prve jednacine: I = + ' pa uvrslavanjem u drugu
jednacinu imamo:
a . (':!"")' v'
s= __ a_=-
2 2a
_.L_ 700' _ 490000 = 306250 I '
a - 2 s - 2 . 0,8 - 1,6 m s
v 700
t = a =306250= 0,00228 s
111 .
3.2.2. Voz izlazi sa slanice 5 ubrzanjem a = 0,5 m/s2. Na kojoj udaljenosti
od slanice dostiie brzinu od 72 km/h?
Rjesenje:
1000
V(m/s) = V (km/h) 3600
1000
V = 72 . 3600 = 20 m/s
S obzirom da je Va= 010 je:
V = a t

2

a 0,5
_ 0,5.40' _ 400
5 - 2 - m
3.2.3. Voz ima pocetnu brzinu Va = 90 km/h i usporenje a = 2 m/s'.
Za koliko vremena ce se zaustaviti, i koliko ce biti zaustavni put?
Rjesenje:
V = Va- a 1

a 2
Kada se voz zaustavi njegova konacna brzina V = 0, te je:
Va = a I 1000
( Vo = 90 . 3600 = 25 m/s )
t= 1255
a 2 '
5 = 25 . 12 5 _ 2 . 12,5'
, 2
5 = 156,25 m
3.2.4. Voz koji se krece brzinom 80 km/h zauslaviti ce se kocenjem na putu
od 200 m. Koliko je trajalo kocenje i k01iko je usp0renje?
112.
Rjesenje:
V=O
1000
Vo = 80 3600 = 22,2 m/s
V=Vo -a t=O
Vo = a t
v
t=_o
a
s _ V
o
' _ V
o
' _ 2V
o
' -V
o
' _ V
o
'
-2 2 a - ~ - 2 a
V ' 222'
a = 2 Os = 2 . 200 = 1,232 mIs'
t
- 22,2 -18
- 1,232 - s
3.2.5. Koliko je ubrzanje (a) tacke cija je brzina VO = 40 m/s porasla
za vrijeme t = 8 s na V = 60 m/s. Koliki je put (S) presla tacka
za to vrijeme?
3.2.6. Aulomobil na putu S = 480 m poveca svoju brzinu od Vo = 10 m/s
na V = 14 m/s. Koliko je ubrzanje i za koliko je vremena povecana
brzina sa Vo na V?
3.2.7. Tacka se krece pravolinijski sa pocetnom brzinom Vo = 11 m/s i za
vrijeme I = 18 s prede puI s = 279 m. Koliko je ubrzanje imala i koliko
joj je krajnja brzina?
3.2.8. Aulomobil smanji brzinu od Vo = 90 km/h na V = 60 km/h na putu
s = 20 m. Koliko je bilo usporenje i koliko je vremena Irajalo usporeno
kretanje?
3.2.9. Tramvaj vozi brzinom od 36 km/h. Koliko je usporenje ako se kocenjem
zausl avi na pulu od 30 m?
3.2.10. Koliko je ubrazanje topovskog zrna koje pri izlazu iz cijevi ima brzinu
V = 800 mIs, a duzina cijevi je l = 2m? Koliko se vremena zrno kretalo
kroz cijev?
3.2.11 . Izmedu mjesta MiN je razdaljina 20 km. Iz N pode pjesak u smjeru MN
brzinom V, = 5 km/h, a iz M u islom smjeru, dva sata kasnije pode
biciklista brzinom V, = 15 km/h. Kada ce i gdje biciklista stici pjesaka?
113.
3.3. K r u z n 0 k ret a n j e
3.3.1. Zamajae poluprecnika r = 30 em obrce se 120 /min . Kolika
je brzina tacke na obodu zamajea?
Rjesenje:
V - r11: n_ 0,30'3,14 120
- 30 - 30 - 3,768 m/s
3.3.2. Koliki broj obrtaja (n) u minuti mora imati lacka krecuci se po kruznoj
periferiji poluprecnika r = 60 em, da bi imala obodnu brzinu v = 2 m/s?
30 v 30 2
n = -rn:-= __ . = . c : - ~ __ = 31,85 /s
0,6 '3,14
3.3.3. Zamajae se pocne obrtati jednako ubrzano i nakon 5 min. ima 90 c/min.
Koliko je obrtaja zamajae nacinio za tih 5 min. i koliko je ugaono
ubrzanje?
Rjesenje:
a I'
'p = - -
2
co = ~ = 11: . 90 = 311: rad/s
30 30
co = COo + a
CO = a t
a =J!L
t
l!L . t'
'p = _t _ = ~ = 311: . 300 = 45011: rad
2 2 2
Posto jedan obrtaj iznosi 211: radijana, ukupni brej obrtaja je:
'p 450 11: .
N = ~ = 211: = 225 obrtaja.
3.3.4. Zamajae se obrce jednako ubrzano i povecava broj obrtaja od
nO = 100 O/min na n = 120 O/min, za vrijeme 1 = 15 S. Izracunati
ugaono ubrzanje!
CO = COo + a t
a = CO - COp
t
114.
TCn TCno
30 30 TC
a = 15 - 30 ' 15 (n - no)
314
a =450(120 - 100) = 0,14 rad/s
3.3.5. Kruzno tocilo polaze6i iz stanja mirovanja i obr6u6i se jednako ubrzano
ucini za vrij eme t = 10 S bi'oj obrtaja N = 20 obrtaja. Izracunati ugaono
i obimno ubrzanje tacke koja se nalazi na odstojanju R '" 1 ,2 m ad ose
okretanja. Koliki je put presla tacka za to vrijeme?
Rjesenje:
i'! obrasca:
o:.t'
N . 2IT = '(J =: -2-
2IT . N . 2 4 IT . 20
(1. = t' = --:;0'- = 2,51 rad/s' , (ugaono ubrzanje)
a = R . a = 1,2 . 2,51 = 3,02 mIs' , (obimno ubrzanje)
s = ~ = 3,02100 = 151 m
2 . 2
3.36. Zamajac koji se kretao ugaonom brzinom CD
o
= 4IT rad/s zaustavi se
za vrijeme t = 5 s. Koliko je bilo ugaono usporenje? Koliki je broj
obrtaj a N ucinio zamajac za to vrijeme?
Rjesenje:
Krajnja ugaona brzina CD ravna je nul i i na osnovu toga je:
CO = COo - a . tk = 0, odakle je
a = COo = 4TC = 0 8TC rad/s'
tk 5 '
Ucinjeni broj N obrtaja izracuna6emo pomoc:u srednjeg broja obrtaja
n, cija je vrijednost:
n - no + n = -1- n = -1- . 30 ffio = -1- . 30 . 4 IT = 60 0/min
s - 2 2 0 2 IT 2 IT
n . t 60 ~ .
N - _ S_ - ~ = 50brtaJa
- 60 - 60
115.
3.3.7. Propeler aviona u momentu zaustavljanja motora ima 1200 /min.
Nakon zaustavljanja propeler je nacinio jos 80 obrtaja i stao. Izracunati
vrijeme za koje je propeler nacinio 80 obrtaja, ako je njegovo obrtanje
bilo jednako usporeno.
3.3.7. Tacka na krugu precnika d = 80 mm ima ugaono ubrzanje cx= ~ rad/s'
Izracunati koliku ce ugaonu i obimnu brzinu imati poslije vremena
t = 8 s, ako je pocetna ugaona brzina COo = O. Koliki ce ukupni broj
N obrtaja uciniti za to vrijeme?
3.3.8. Vratilo pocinje iz stanja mirovanja da se obrce jednako ubrzano i za
prvih 5 sekundi napravi 25 obrtaja. Koliko je ugaono ubrzanje i ugaona
brzina nakon tih 5 sekundi?
3.3.9. Zamajac je imao na pocetku ugaonu brzinu 4rt: rad/s. Posto je nacinio
20 obrtaja zamajac je zbog trenja u lezajevima stao. Koliko je njegovo
ugaono usporenje?
3.3.10. Zamajac za vrijeme t = 4 s smanji obrtaje od no = 160 /min. na
n = 120 /min. Izracunati velici nu ugaonog usporenja i broj obrtaja
N k()je je napravio za to vrij eme.
3.3.1 1. Zamajac precnika d = 600 mm se iz slanja mirovanja pocinje obrtali
sa konstantnim ugaonim ubrzanjem a = 2 rad/s'. Koliko je normalno,
tangencijalno i lotalno ubrzanje tacke na obodu zamajca poslije I = 10 s
od pocetka obrtanja?
Rjesenje:
CO = a . t = 2 . 10 = 20 rad/s
an = 0,3 . 20' = 120 mIs'
at = r . a = 0,3 . 2 = 0,6 mIs'
Prema tome tolalno ubrzanje je:
a =Ya: + at' = Y 120' + 0,6' = 120 mIs'
116.
3.4. 0 sci I a tor n 0 k ret a n j e
3.4.1. Tacka vrsi harmonijsko oseilatorno kretanje ciji j e zakon puta
dal jednacinom x = 8 . cos (2 I) em. Odredili ampliludu,
frekvenciju i period oscilacij a.
Rjesenje:
Ako zadalu jednacinu oseilaeija uporedimo sa jednaci nom
x = r cos 2T[ fl, vidjecemo da je amplituda ravna r = 8 em, a da
je kruzna trekveneija 0) = 2 rad/s.
Period oseil aeija je jednak:
2T[ 2T[
T =0) :::2 = 3,14 s
Frekvencija oscilacija j e:
f - _1 ___ 1 - - 0 31 8 Hz
- T -3,14 - ,
3.4.2. Kruzna trekveneija harmonijskih oseilacijaje 0) = 161t rad/s, a
ampliluda r = 12 em. Kako glasi zakon pula, kolika je frekvencija i
period oseilacija?
Rjesenje:
x = r cos (0) t)
X = 12 . cos (161t I) em
Prema jednacini 0) = 21t t, imamo da je:
0) 161t
f = 21t - 21t = 8 Hz
T =_1_=_1_ s
f 8
3.4.3. Izracunali kruznu frekveneiju harmonijskih oseilaeija ciji je period
1
T=12,Ss.
3.4.4. Zakon puta harmonijskih oscilaeija tacke je x = 10 . cos (1t . t) em.
Kolika je udaljenost x tacke od cenlra oseilovanja u trenutku t =+ s?
117.
o j
3.5. 5 I 0 zen 0 k ret a n j e
3.5.1. Brod se krec':e brzinom 9 km/h (sl. 130). Kolika je apsolutna
brzina covjeka koji se krec':e po palubi brzinom 1 m/s ako se on
krec':e:
a) u praveu i smjeru plovidbe;
b) u suprotnom smjeru;
e) upravno na pravae plovidbe?
Rjesenje:
sl. 130
1000
Brzina broda je brzina prijenosnog kretanj a, tj: Vp = 9 3600 = 2,5 m/s
a brzina covjeka po palubi je br.::ina relativnog kretanja, tj. V, = 1 m/s
Apsolutna brzi na c':e bi ti:
a) Va = V, + V p = 1 + 2, 5 = 3,5 mIs ,
b) Va = V,+ Vp = -1 + 2, 5 = 1,5 mIs,
e) Va =VV: + Vp' =V1 ' + 2, 5' = 2,69 m/s.
3.5. 2. Po horizontalnoj podlozi krec':e se klin A (sl. 131 ) nagiba a = 30
brzi nom Vp = 2 m/s. Niz klin klizi tijelo B brzinom V, = 1 m/s.
Odrediti apsolutnu brzinu tij ela B.
sl. 131
118.
Rjesenje:
Va =yV: + Vp' + 2V
r
Vp ' cosU
Va = y l ' + 2' + 2 . 1 . 2 . cos 30
Va = 2,91 m/s
3.5.3. Kran se krece stalnom brzinom Vp = 1 m/s i podize teret vertikalno
navise stalnom brzinom Vr = 0,5 m/s (sI.132). Izracunati velicinu
brzinu V kretanje tereta i ugao U koji ona zaklapa sa vertikalom.
:/,'
r--_ _ _ ,.., D
"9----.18
A
sl. 132
Teret vrsi istovremeno dva kretanja sto znaci da ima slozeno kretanje, te je:
Velicinu vektora V mozemo dobiti :
V = AD U = 2 2 em 0,5 m/s 1 1 m/s
v' 1cm '
Pravac brzine V odreden je uglom U koji ona zaklapa vertikalom:
tgU' = ~ = _1_ = 2 ; U'= 6330'
Vr 0,5
3.5.4. Camac ima prema vodi brzinu Vr = 3 mIs, upravnu na tok rijeke cija je
brzina V p = 1 m/s. Izracunati:
a) velicinu i pravac brzine kretanje camca;
b) za koliko ce eamac stici nizvodno ako je
sirina rijeke 120 m;
c) Koliki je put apsolutnog kretanja camca pri
prelasku sa jedne obale na drugu?
119.
3,5,5, Koj im praveem treba da plovi camae koji ima brzinu od motora
V, = 5 m/s da bi stigao na drugu obalu upravno na tok rijeke,
Siri na rijeke je 150 m, a brzina toka rijeke V p = 1 mIs,
Kol ika je apsolutna brzina V camea i koliko mu je vremena
potrebno da prede rijeku?
3,5,6, Zee je udaljen od lovea 300 m i bjezi brzi nom V
1
= 5 m/s putanjom
koj a je upravana na to rastojanje, Pod koj im uglom treba da puea
lovae da bi pogodio zeea ako je brzina zrna V = 500 mIs,
3.6. Translatorno i rot aeiono kretanje krut og tijela
3,6,1. Stap AB (sl. 133) duzine I = 1 m obrce se oko tacke A ugaonom
brzinom 0) = 10 rad/s. Odrediti brzinu kraja B stapa i njegovog
sredista C,
B
vB
VB = AB . 0) = 1 ' 0) = 1 . 10 = 10 m/s
V = AC . 0) = .1.. . 0) ' = 0 5 ' 10 = 5 m/s
c 2 '
'C
Vc
UJ
sl. 133
3. 6.2, Pravougaona ploca ABCD (sl. 134) duzine a = 60 em i sirine b = 40 em
obrce se konstantnom ugaonom brzinom 0) = 5 rad/s oko ose koja
prolazi kroz tacku A i koja je upravna na ravan ploce, Odrediti brzine
tacaka B, C i D ploce.
a
sl. 134
120,
Rjesenj e:
Va = b . CO = 0,4 . 5 = 2 m/s
Vc = CO d = roY a' + b' = 5YO,6' + 0,4' =
Vc = 3,6 m/s
Vo = a . ro = 0,6 . 5 = 3 m/s
3.6.3. Stap AB duzine I = 80 em, privezan je koneima OA i OB j ednake duzi ne
b = 1 m obrce se oko ose koja prolazi kroz tacku 0 i koja je okomita na
ravan erteza. Odredit i ugaonu brzinu stapa i brzi nu njegovog sredista
C, ako je brzi na tacke A VA = 20 m/s (sl. 135).
3.6.4.
Odgovor:
Vc = 18,5 tn/s
sl. 135
Stap AB duzine I = 120 em krece se translatorno brzi nom Vc = 10 m/s.
U j ed nom trenutku stap se pocne okretati oko tacke C koja se nalazi
na //2, ugaonom brzinom CO = 8 rad/s. Odrediti brzinu tacke B stapa u
momentu kada stap sa prvobitnim polozajem zaklapa ugao a = 30
(sl. 136).
B ---------n 8r-:--..;.., ......
/0(
II
I
C,of----
I
II
. A II
A ---_____ -il
121.
sl. 136
Rjesenje:
Za tacku B moiemo napisati :
V=Vc+V,f
v,
c - I
8 = Be . CD = "2 . CD = 0,6 . 8 = 4,8 m/s
Brzi nu VB moiemo naci prma kosinusnoj teoremi:
V = YV ' + V
C
, + 2V . VC . cosU
e C B C B
VB = Y1O' + 4,8' + 2104,8 cos30o = 14,3 m/s
3.6.5. Kalem poluprecnika R, oko cijeg je srednjeg cilindricnog koaksijalnog
dijela, poluprecnika r, obavijen konac, kot rlja se bez kl izanja po
horizontalnoj ravni kada se kraj konca B pomjera hori zontalnom
brzinom V
o
(sl. 137).
Odrediti brzinu V kojom se pomjera osa kalema
l
__ Bo v",
sl. 137
Rjesenje:
Sve tacke konca, od A i B, imaju brzinu V
o
, te prema tome i tacka A
kalema ima brzinu Va. Kako j e tacka P trenutni pol brzine, brzine
tacke A bice:
V, = V
o
= (R - r)CD,
a odavde dobijamo ugaonu brzinu kalema:
V
o
CO =R _ r
Brzinu V ose kalema odredujemo pomocui ugaone brzine CD i rastojanja
R tacke 0 do pola P:
V
V=R ro=R_o-
R - r
122.
3.7. Ravno kretanje. Kretanje stapa u ravni
3.7.1. Krivaja OA, duzine r, klipnog mehanizma obrce se ugaonom
brzinom CD
o
.' Duzina poluge AB = I. Odrediti brzinu klizaca
B i ugaonu brzinu CD poluge AB, za polozaje, kojima odge-
vara 'p = 0 i 'p = 90(sl. 138).
t
A
r -
I 1
6
..
_ _ r A ...
r
sl. 138
Rjesenje:
Brzina tacke A, ciji je intenzitet V. = r COo. , usmjerena je normalno na
pravu OA, a brzina tacke B usmjerena je duz prave BO. Ovi i dati
podaci su dovoljni za odredivanj e svih ki nematickih karakteristika
pol uge AB.
Pri uglu 'p = 0normala Bb na pravac Va i normala OB na pravac
V. sijeku se u tacki B. Tacka B je u tom slucaju trenutni pol brzina, a
to znaci V. = O.
Za taj polozaj je:
V. r
CD = AB = - , - . COCA
Raspored brzina tacaka poluge AB prikazan je na slici . Pri uglu 'p = 90,
brzine V. i VB su .paralelne i normale na .nj ih sijeku se u beskonacnosti.
Odavde proiziiazi da sve tacke poluge imaju iste brzine, koje su jednake
sa V. i da je CO ='0 . . -
3.7.2. Tocak poluprecnika R kotrlja se po pravolinijskoj sini tako da mu
je brzina VC centra C konstanta (sl. 139).
Odrediti ubrzanje M tacke, koja se nalazi na njegovom obodu.
Rjesenje:
S obzirom da je brzina VC konstanta, tacka C je trenutni pol ubrzanja.
Trenutni pol brzina nalazi se u tacki P, te je:
Vc Vc
CD= PC = R
123.
sl. 139
Kako je ugaona brzina 0) nepromjenljiva, ugaono ubrzanje je
a = 0, pa se dobija:
a
tgy = 0)2 = 0 , y = 0 ,
Sto znaci da ubrzanja prolaze kroz pol ubrzanja C bez zaokretanja.
Na osnovu prethodnog proizilazi:
a = CM YO)' + a ' = CM . 0)' = vc'
M R
3.7.3. Stap AB, duzine I = 1 m, krece se tako da mu se krajevi Ai B pomjeraju
duz upravnih pravaca Ox i Oy. Odrediti koordinate Xp i Yp trenutnog pola
ubrzanja u trenutku kada je ugao OAB = 60(sl. 140).
y
A
Va
~ - - - - - - - - - - - - - - - - ~ B - - ~ ' ~
sl. 140
124.
3.7.4. Stap AB, duzi ne 5 m, oslanja se na ivieu C ispusta i krece se u ravnl
erteza tako sto mu donj i kraj A klizi po hori zontalnoj ravni , brz "' om
VA = 4 m/s.
Odrediti ugaonu brzi nu w i brzinu tacaka B i C stapa, u trenutku kada
je ugao 'p = 30, ako je OC = 2 m (sl. 141), ito:
a) pomocu plana brzina
b) pomocu trenutnog pola brzina
A
sl. 141
3.8. M e han i z m i
3.8.1. Koliki je u minutu broj obrtaja vodenog kaisnika pri
sa dva kaisnika ako je broj obrtaja vodeceg n, = 120 Imin, a
poluprecniei vodeceg i vodenog su R, = 30 em i R, = 50 em?
Koliki je prij enosni odnos?
Rj esenje:
. n, R, 50 5
! =n, = "'R,= 30 =3"
3.8.2. Prenos se vrsi sa dva para kaisnika ciji su poluprecnici R, = 10 em,
R2 = 50 em, R3 = 30 em i R. = 40 em.
Koliki je prenosni broj? Koliki ce biti broj obrtaja vodeceg aka
vadeni ima n. = 180 /min?
Rjesenje: i = i, . i,
i, = = = 5
,
125.
4 20
i=5 3=3
Kako je:
i = ~ , to je broj obrtaja vodeceg kaisnika
n,
. 20 a .
n, = I n, = 3 . 180 = 1200 /mln
3.8.3. Izracunati minutni broj obrtaja n, vodenog kaisnika, ako su poluprecniei
vodeceg i vodenog kaisnika R, = 30 em i R, = 40 em, a minutni broj
obrtaja vodeceg kaisnika n, = 100 a/min. Koliki je prenosni broj ?
3.8.4. Pogonski kaisnik ima 200 O/min. Prenosni broj i = ~ . Koliki je broj
obrtaja vodenog kaisnika? 3
3.8.5. Prenos se vrsi sa tri zupcanika, koji imaju brojeve zuba: Z, = 32,
Z, =14 i Z, = 8.
Koliki je prenosni odnos? Koliki je broj obrtaja vodeceg zupcanika
ako vodeni ima n, = 360 a/min?
Rjesenje:
Za prenosni odnos imamo:
Ovaj odnos mozemo napisati i u obliku:
i = ~
n,
pa je broj obrtaja vodeceg zupcanika:
n, = i . n3 = + . 360 = 90 a/min
3.8.6. Vodeni zupcanik lima 12 a/min, a vodeci IV ima 120 a/min. Koje
brojeve zuba treba da imaju zupcaniei ovoga prenosnika pri
postojanju posrednog vratila CD (51. 141)?
Rjesenje:
Prenosni odnos ovog prenosa je:
i - ~ - 120_
10
- n, - 12 -
126.
I
n,
A ~
~ B
C'-'
n.
,--,
~ D
II m
E'-'
n"
,--,
';::::,F
IV
sl. 141
Ovaj odnos jednak je proizvodu prenosnlh odnosa i, ii, gdje je:
. n, Z,
1.,7, =z,
i = ~ Z,
, n, = Z.
, paje:
. i = ~ = Z, Z, = 10
! =! , , n, z, . Z.
Znaei da brojevi zuba moraju zadovoljiti jednaeinu:
Z, Z, = 10
Z,' Z,
3.8.7. Reduklor brzine, koji sluzi za prenos obrtaja od vratila I na vralilo II,
sasloji se od 4 zupeanika, eiji su brojevi zuba Z, = 8, Z, = 40, Z, = 12
i Z, = 60. Odredili prenosni odnos ovog reduklora (sl. 142).
Rjesenje:
. . . z, . Z, 40 60
1 = I , . I , = Z, . Z, = ~ = 25
sl. 142
127.
4.DINAMIKA
4.1. R a d snaga
4.1.1. Cilindricni valjak precnika d = 60 cm dovodi u kretanje covjek
koji pritiskuje na rucicu OA, konstant nom silom F = 120N u
pravcu AO. Duzina rucice j e AO = 1,5 m, a visi na tacke A nad
horizontalom h = 1,2 m.
Odrediti rad koj i se izvrsi kada se valjak prekotrlja za rastojanje
s = 5 m (sl. 143).
Rj esenj e:
Kako je sila F usmj erena pod nekim uglom 0. na pravac pomjeranja
napadne tacke 0 sil e, to je rad koji izvrsi ta sila jednak:
A = F . s . coso.
h
/
sl. 143
Sa slike vidimo da je:
sinO.
1
h - yd
AD
1,2 - 0,3
1,5 = 0,6
Prema tome je:
coso. =Y1 - sin'U = Y1 - 0,6' = 0,8
odnosno:
A = 120 . 5 . 0,8 = 480 Nm
4.1.2. Odrediti rad koji treba izvrsiti da bismo teret tezine G = 20 kN podigli
na visinu h = 5m pomjerajuci ga po strmoj hrapavoj ravni koja sa
horizontalom zaklapa ugao 0. = 300. Koeficijent trenja je J..I. = 0,5
(sl. 144).
128.
51. 144
Rjesenje:
Pri pomjeranju tereta uz ravan vrsi se rad nasuprot jedne komponentne
sile teze tereta i rad na savladivanju sile trenja. Duz linije strme ravni
djeluju, dakle, dvije sile: G sinai /-lGcosa.
Kako su ove sile konstantne, rad je odreden proizvodom iz sile i
pomj eranja, tako da je:
A = - G 5 (sino' + /-lcosa)
gdje je 5 = h/sina. Prema tome je utrosen rad:
I A I = G ha (sino' + /-lcosa) = G . h (1 + ~ l c t g a )
sin
Kada se uvrste vrijednosti dobijemo:
A= 18,710' Nm
4.1.3. Da bi se iskoristio rad vodopada postavljena je turbina ciji je koeficijent
korisnog djelovanja 11 = 0,8. Omrediti u kilevatima korisnu snagu turbine,
aka je protok vodopada u toku svake minute 600 m' vode, koje pada sa
visine 6 m.
Rjesenje:
Tezina jednog kubnog metra vode je 10000 N, a tezina vode
koja pad a u JednoJ mlnutl Iznosl :
G = 60010' N
Za jednu minutu izvrsi rad:
A = G . h = 600 . 10' . 6 = 3600 . 10' Nm
129.
Snagu racunamo prema obrascu:
P =!:c... = 3600 10' = 60 10' Nm = 60 10' W= 600 kW
t 60 s
Korisnu snagu teurbine dobijemo:
P, = 11 . P
u
= 0,8 . 600 = 480 kW
4.1.4. Koli ki treba da bude precnik klipa jednocilindricne parne masine pri
srednjem pritisku pare na klip p = 40 N/cm' , srednjoj brzini klipa
V = 2 mIs, korisnoj snazi masine P
K
= 50 kW i njenim mehanickom
koeficijentu korisnog djelovanja 11 = 0,9?
4.1.5. Vodec': i tocak precnika 0,4 m obrc':e se ugaonom brzinom 0) = 15,7 rad/s
i predaje snagu P = 11 kW. Odrediti :
1) Obrtni moment, i 2) Intenzitet sile u kilonjutnima.
Rjesenje:
P 11
M=0)=15,7=0,7kNm
Intenzitet sile:
F = ~ = Q = 3 5 kN
r 0,2 '
4.1.6. Kotur A dobija obrtanje od vodec':eg kotura B putem kaisa. Vodec':i
dio kaisa zategnutje silom T, = 2000 N, a vodeni silom T, = 1200 N.
Precnik kotura Ajednak je 2r = 600 mm.
Odrediti u Nm rad koji izvrse date sile za 10 obrtaja kotura A,
a takode i snagu koja se prenosi preko kaisa u kW, pri broju
obrtaja datog kotura n = 120 a/min (sl. 145).
sl. 145
130.
Rjesenje:
Obrtni moment koji djeluje na kotur A iznosi :
M = T, . r - T, . r = (T, - T,) r = (2000 - 1200) . 0,3 = 240 Nm.
Obrtni ugao kotura je 'p = 211: . 10 = 62,8 radijana.
Rad sile koja djeluje na kotur iznosi :
A = M . 'p = 240 . 62,8 = 15070 Nm.
Snaga koja se prenosi:
P = M . n = 240 120 2.9 kW
9740 9740
4.1.7. Po horizontalnoj pruzi krece se voz tezine 5000 kN.
Odrediti snagu koju mora imati lokomotiva, ako se voz krece
konstantnom brzinom V = 21 , 6 km/h, a otpor koji se suprostavlja
kretanju iznosi 200 N na 10 kN tezine voza.
4.1.8. Odrediti snagu pumpnog postrojenja koj e izbacuje 360 m' vode za
cas na vi sinu H = 30 m. Koeficijent korisnog djelovanja postrojenja
je 11 = 0,75.
4.1. 9. Za podizanje 5 . 10' m' vode na visinu od 3 m sluzi pumpe sa
motorom koji razvija snagu od 2 kW. Koliko vremena treba da
radi pumpa da bi pomenutu kolicinu vode izbacila na datu visinu,
ako je njen koeficijent korisnog djelovanja 11 = O,8?
4.1.1 0. Vratilo predaje snagu P = 60 kW. Odrediti broj obrtaja vratila, ako je
obrtni momenl na islom M = 1800 Nm.
4.2. 1m puis sile i kolicina kretanja
4.2.1 . Tramvajski vagon se krece po horizontal nom i pravolinijskom
kolosjeku brzinom V = 36 km/h. Otpor kretanja prolzveden
kocenjem iznosi 300 N na 1 kN tezine vagona. Koliko ce se
vremena od trenutka pocetka kocenja kretati vagon dok se
ne zaustavi?
Rjesenje:
Pocetna brzina kada je pocelo kocenje je:
Vo = 36 km/h = 10 m/s
131.
--------------------------------
Otpor izazvan kocenjem, prema uslovima datim u zadatku:
FR = 0,3 G
Na vagon u pravcu kretanja djeluje samo sila kocenja F R sa smjerom
suprotnim njegovom kretanju. Ta sila je konstantna, pa imamo:
~ V - ~ . Vo = -0,3 G t
9 9
Posto je konacna brzina vagona V = 0, imamo:
- ~ . V = - 0 3G . t iii'
g O' ,.
t = ~ = 10 = 3,4 5
0,3 9 0,3 ' 9,81
4.2.2. Tijelo tezine G = 196,2 N krece se pravolinijski po glatkoj horizontalnoj
ravn'i brzinom Vo = 0,5 m/s. Odrediti intenzitet i smjer brzine V tijela
poslije 3 sekunde od pocetka djelovanja konstantne sile F = 40 N, koja
je usmjerena u suprotnu stranu pocetnoj brzini Vo.
4.2.3. Teretni voz se poceo kretati iz stanja mirovanja i nakon dvije minute
dostigao brzinu 57,6 km/h. Vucna sila lokomotive iznosi F = 1000 kN,
a koeficijent trenja je /-L = 0,2. Odrediti tezinu voza (51. 146).
~ v v t
51. 146
Rjesenje:
I=K-K"
Na voz su za vrijeme t = 120 5 djelovale sile F i F J.I = )J. . G, pa
je impuls sile:
I = (F - /-LG) . t
132.
Prirastaj kolicine kretanja je:
K - Ko = mV - mVo = m. V
Prema tome imamo da je:
(F - M-G) . t . V ,a odavde je:
9
G _ .,.,--F__t .,..:g,,-:-:-
1-1 ' g . t + V
1000120'9,81 = 4680 kN

" 3,6
4.2.4. Iz topa se ispali granata tezine 160 N. Na izlazi iz cijevi granata ima
brzinu V = 600 m/s. Ako je duzina eijevi I = 1,5 m odredite:
a) vrijeme kretanja granate kroz cijev,
b) silu pritiska barutnih gasova u cijevi.
4.2.5. Koliki je momenat kolicine kretanja poslije t = 5 5 materijalne tacke,
koja se krece po krugu poluprecnika R = 50 em pod djelovanjem tange-
neialne sile F = 200 N?
Rjesenje:
L = M t
L = F . R . t = 200 . 0,5 . 5 . 500 Nms
4.2.6. Kolika je tezina G kola koja za vrijeme t = 20 5 dostignu brzinu
V = 18 km/h Vucnom silom F = 3000 N, ako je otpor voznje 1-1 = 0,008?
4.2.7. Kugliea tezine G, vezana koneem duzine I za nepokretnu tacku A,
obrce se oko tacke A sa ugaonom brzinom 0). Kada konae naide na
prepreku S, kugliea se pocinje obrtati oko tacke S na odstajanju l/3.
Odrediti novu ugaonu brzinu 0), u zavisnosti od pocetne ugaone
brzine (51. 147).
f>. . 51. 147
133.
(Napomena: Poslo su momenli sila koje djeluju na kuglicu u odnosu
na osu kroz lacke Ai B okomile na ravan crteza jednake nuli, moment
kolicine krelanja se ne mijenja, Ij . LA = Lo).
4.3. Ene r 9 i j a
4.3.1. Odredili kinel icku energij u lijela koje slobodno pada. lezine
G = 50 N. posl ij e 4 sekunde od pocelka padanJa.
Rjesenj e:
v = g . , Ie je kinelicka enrgij a:
Ek =t . V' =t (g . I)' =t (9,81 ' 4)' = 3920 Nm
4.3.2. Odredili ki nelicku energiju lijela granale. G = 10 N, u Irenulku udara
u zemlju pri padanju bez pocel ne brzine, sa visine od 2000 m.
Rjesenje:
Odredimo naj prij e brzinu lijela u Irenulku udara 0 zemlju. Iz zakona
slobodnog pada bez pocel ne brzine imamo:
V = g . I 5 =tg I'
,Ieje:
E =..L Q . V' = ..L Q . 2gs = G . 5 = 10 . 2000 = 20000 Nm
k 2 9 2 9
4.3.3. Topovsko zrno lezine 240 N izleli iz usIa lopovske cijevi brzinom
500 m/s. Duzina l opovske cijevi iznosi 2 m. Odredili srednju vrijednosl
priliska barulnih gasova na zrno.
Rjesenje:
E =..L Q . V' - ..L 240 . 500' = 3.000000 Nm
k 2 9 - 2 9.81
Poslo je kinelicka energija jednaka ulrosenom radu imamo:
Ek=A=Fs
F = = = 1.500000 N = 1500 kN
134.
4. 3.4. Tijelo duzine G = 80 N slobodno pad a sa visine h = 80 m. Kolika je
njegova koli cina kretanja, impuls isle, kineticka energija i potencijalna
energija poslije vremena t = 2 s?
4.3.5. Zrno tezine G = 40 N baceno je vertikalno uvis pocetnom brzinom
Vo = 500 m/s. Kolika je njegova kolicina kretanja, kineticka energija
i potencijalna energija poslije vremena t = 8 s?
4.3.6. Kolika je kineticka enrgija vagona, tezine G := 110 kN, koji se krece
brzinom V = 0,8 km/h?
4. 3.7. Lokomotiva tezine G = 1765 kN krece se u trenutku zaustavljanja
dovoda pare brzinom Vo = 12 m/s. Odrediti silu otpora ako se
lokomotiva zaustavi nakon s = 1880 m.
4.3.8. Sila, pokrecuCi tijelo po horizontalnom putu, izvrsi rad A = 9600 Nm i
pri tome uveca njegovu brzinu od Vo = 4 m/s na V = 6 m/s. Odredi
tezinu tijela.
4.4. C e n t r i f u 9 a I n a cen t ripetalna sila
4.4.1. Kamen tezine G = 30 N, ucvrscen za konac duzine L = 1 m,
opisuje u vertikalnoj ravni kruznu putanju (sl. 148). Odrediti
najmanju ugaonu brzinu kamena pri kOjoj ce se konac pre-
kin uti. Poznato je da se konac kida pod djelovanjem sile od 90 N.
Rjesenje:
G
sl. 148
Posmatrajmo najnepovoljniji polozaj kamena, tj. najnizi polozaj u krugu.
Na koncu djeluje njegova tezina G i centrifugalna sila Fe. Njima se
suprostavlja sila zatezanja u koncu S, tj .:
S = G + Fe
135.
Da bi konac pukao, mora biti S = 90 N, pa je centrifugalna sila Fe jednaka:
Fe= S - G = 90 - 30 = 60 N
Posto znamo da je:
Fe= m . [0)2,
0) = ~ Fe = ~ g . Fe = 9,81 ' 60 = 4 44 rad/s
m . [ G . I 30 . 1 '
4.4.2. Automobil tezine G = 10000 N krece se brzinom V = 10 m/s po
konveksnom kolovozu nekog mosta. Poluprecnik krivine kolovoza
na sredini mosta iznosi R = 50 m.
Odrediti pritisak N automobila na most u trenutku kada prolazi kroz
sredi nu mosta (51. 149).
Rjesenje:
v
51. 149
Reakciju mosta N (koja je ujedno i pritisak automobila na most) jednaka je:
N = G - Fe
v' G V'
F =m- = --
e Rg R
10'
N = 10000 (1 - 9 81 . 50 ) = 7960 N
4.4.3. Teretu tezine G = 20 N, koji visi na konopu duzine I = 1 m, udarem je
saopstena brzina u horizontalnom pravcu Vo = 5 m/s. Odrediti brojnu
vrijednost zatezne sile S u kanapu neposredno poslije udara.
136.
4.4.4. Disk tezine G = 200 N obrte se sa n = 300 a/min oko osovine AB
duzine L. Teziste diska nalazi se u tacki C, na rastojanju OC = 2 em.
Odrediti dinamicke reakcije u lezistima A i B, ako je AO = OB (sl. 150).
Rjesenje:
AFR-__ 4 - ~
t----,li1!!!lB
Fe
D
sl. 150
Di namicke reakeije u lezi stima A i' B bite izazvane zbog djelovanja
eentrifugalne si le Fe, koja se moze izracunati prema:
G R . 1['. n'
Fc= 900 . 9 , pa kada uvrstimo vrijednost,
F
= 200 0,02 3,14' 300'
c 900 . 9,81 = 400 N
4.4.5. Zamajae tezine 5000 N smjesten je na vratilu sa ekseentritetom
e = 5 mm. Odstojanja od lezista su a = 20 em, b = 50 em. Odrediti
eentrifugalnu silu zamajea ako je n = 300 a/min. Takode odrediti
najvete i najmanje vrijednosti ukupnih reakcija u lezistima (sl. 151).
sl. 151
137.
4.5. 0 a I a m b e r 0 v p r inc i p
4.5.1. Tere! !ezi ne G = 100 N podize se vertikalno navise ubrzanjem
a = 5 m/s2 pomocu konopca prebacenog preko nepomlcnog
ko!ura (51. 152). Odredi!i silu u konopcu.
Rjesenje:
51. 152
Na !ere! djeluju sil e: !ezina G i reakcija konca S. Ako im jos dodamo
inercijalnu silu "Fin koja je pO in!enzi!e!u jednaka m . a, onda mozemo
napisati :
iii u skalarnom obliku:
G + Fin - S = 0 , odakle je :
S = G + Fin = G + Q. . a = 1 00 + J..QQ... . 5
9 9,81
S = 151 N
Ako bi se !ere! spus!ao sa is!im ubrzanjem, onda bi sila inercije bila
usmjerena vertikalno navise.
U tom slucaju bilo bi:
G = S + Fin iii :

Ako bi !ere! mirovao na konopcu onda bi S = G = 100 N.
138.
4.5.2. Tijelo tezine G = 20 N, vezano za konae duzine 1 = 99,6 em, ciji je
drugi kraj nepokretan, opisuje krug na horizontalnom stolu ci neci
180 c/min. Odrediti silu koja zateze konopae (sl. 153).
sl. 153
Rjesenje:
Na tijelo djeluju sljedece sile: tezina G, otpor podloge N, sila u koneu S,
inereijal na sila r '"' Posto su sil e G iN normalne na konae, one nece
utieati na zatezanje konea. Ostaje samo inercijalna sila F i ~ koja ima
pravae konea, a suprotan smjer normalnom ubrzanju 8;,.
Fin _ S = 0
Fin = ~ ( ~ ) , = 720 N
g f 30
S = F
in
= 720 N
4. 5.3. Horizon!alna platforma na kojoj lezi tere! G = 100 N, spusta se
vertikalno nanize ubrzanjem a = 4 m/s2.
Odrediti pritisak na platformu za vrijeme zajednickog spustanja.
(sl. 154)
Fin
G
sl. 154
139.
Rjesenje:
Na tijelo djeluje tezina G, reakcija platforme N i inercijalna sila -rn
Postavimo jednacinu ravnoteie ovih sila:
G - N - F,n = 0 , a odavde je :
m G a
N = G - F = G - -. a = G(1 - -) = 59 2 N
9 g '
4.5.4. Kofa sa vodom, vezana za uie, opisuje krug u verti kalnoj ravni, cineci
30 Dlmin. Kolika treba da je duiina uzeta da se voda ne izlij e iz kofe?
4.5.5. Voz tezine G = 3000 kN, prelazeci preko mosta ugiba ga tako da on
obrezuje luk poluprecnika R = 2 km.
Odrediti pritisak voza na most na njegovoj sredini , ako je brzina voza
V = 72 km/h.
4.5.6. U jamu se spusta korpa dizalice tezine G = 2800 N. Za prvih 10
sekundi korpa se spusti 35 metara. Odrediti silu zatezanja u celicnom
uzetu na kome visi korpa.
4.5.7. Koji m ubrzanjem treba povuci navise uze 0 koje je objeseno tijelo da
bi sila zatezanja u uietu bila dva puta veca od tezine tijela?
4.6. Di n ami k a r o t ira j u c e 9 t i j e f a
4.6.1. Izracunati moment inercije J tankog homogenog stapa tezine
G = 200 N i duzine I = 6 m (sl. 155) :
a) za osu Y; b) za osu Y,; c) za osu y, ,
Y:d
fY . ~
I I I
I
.I
t -
t ....
I
sl. 155
Rjesenje:
a) Moment inercije za su y, posto ona prolazi kroz srediste stapa,
dat je obrascem:
140.
X
.
gdje je M - masa, a I - duzi na stapa. Zamj enom dobijamo:
J
1 G I' 1 200 , N '
y = 129' = 12 9,81 . 6 = 61 ms
b) Primjenom Stajnerove teoreme - da je moment inereije za bilo koju
osu jednak momentu inereije za njoj paralelnu osu koja prolazi kroz
eentar sistema, uvecan za polozajni moment inereije:
J
Y1
= J
yc
+ d' M
J
y1
= J
y
+ (f) ' M ,
J = ~ MI' + ~ MI' = ~ MI'
y1 12 4 3
J = ~ Q. /' = 245 Nms'
y1 3 9
e) Analogno prethodnom dobijamo:
J
Y2
= 1i MI' + (-t)' M = :8 MI'
J =.l Q/, = 107 Nms'
y2 48 9 .
4.6.2. Odrediti moment inereije homogene tanke kruzne ploce tezine
G = 100 N i poluprecnika R = 2 m, i to: a) za osu Z, koja je
normalna na plocu i prolazi kroz eentar: b) za osu Z" koja je
paralelna sa Z osom, a udaljeni od nje za R/2.
Odgovor:
a) Jz = 20,4 Nms'
b) J
Z1
= 30,6 Nms'
4.6.3. Odrediti moment inercije homogenog yaljka poluprecnika R = 20 em,
duzine I = 60 em, tezine G = 3000 N, za osu Z, koja lezi u izvodnici
valjka i osu X, koja prolazi duz precnika osnove.
Odgovor:
J
Z1
= 18,35 Nms'
J
X1
= 39,8 Nms'
141 .
4.6.4. Odrediti moment inereije koeke, strane a = 30 em i tezine G = 981 N,
u odnosu na ose simetrije.
Odgovor:
4.6.5. Odrediti kineti cku energiju diska, precnika 0 = 40 em, tezine G = 20 kN,
koj i se obrce oko nepomicne ose sa n = 180 a/min.
Rjesenje: Kako disk vrsi same obrtno kretanje, njegova kineticka
energija je :
1 J ' 1 1 G (0 (nn)'
Ek ="'2 0) =2 2g 2' 30 =7200 Nm
4.6.6. Odrediti ki neticku energiju granate 76 - milimetarskog topa u trenutku
napustanja eijevi ako je tezina granate G = 65 N, brzina V = 588 m/s
i obrce se 180 /5 . (granatu smatrati homogenim kruznim eilindrom).
Rjesenje:
Kineticka energija granate sastoji se iz kineticke energije translacije
1- V' i kineticke energije rotaeije:
E" =1-JO)'
Pri tome je:
CD = 180 21t rad/s; J =1- . R' ; R = m
Ukupna kineticka energija granate je :
E =-.L Q -2
1
G
g
R'O)' = 1.152000 Nm
k 2 9 2
4. 6.7. Odrediti kineticku energiju diska poluprecnika 30 em, tezine 100 N,
koji se obrce sa 180 a/min oko nepomicne ose, normalne na ravan
diska, a na rastojanju e = 15 em od tezista diska.
Odgovor: E, = 122 Nm
142.
4.7. Dinamika oscilatornog kretanja
4.7.1. Tijelo tezine G = 50 N vrsi harmonijske oscilacije po zakonu X = 2 cos
(1t . t). Odrediti zakon promjene oscilatorne sile koja izaziva te oscilacije,
kao i njenu maksimalnu i minimalnu vrijednost.
Rjesenje:
F=m a
x
F = - m CO' X
U nasem slucaju CO = 1t, pa je :
F = - m . 1t' . 2 cos (7tt)
F = - Q. 1t' . 2 cos (7tt)
9
F = - ~ . 1t' . 2 cos (7tt)
9,81
F = - 100 cos (7tt) N
Uzeli smo da je 1t' = 9,81
Kako vidimo oscilatorna sila se takode mijenja po zakonu kosinusa, sa
istom ugaonom brzinom CO, ali ima suprotan predznak od elongacije X.
Najvecu i najmanju vrijednost oscilatorne sile naci cemo po:
F max = '! mCO' . R
-+2Q.. ' 2-+100N
Fmax - - 9,81
1t
--
4.7.2. Koliki je period oscilacija i ugaone frekvencije, ako tijelo tezine G = 20 N
vrsi harmonijske oscilacije usljed djelovanja restitucione sile opruge,
koja ima krutost C = 5 N/cm?
Odgovor:
T = 0,4 s CO = 17,75 rad/s
143.
TABL ICA XV
NORMALNI FRO FILl - a) Kutno' ,zelj ezo jednakih krakova
1 m' = 10
1
em'
1 em' = 10-
3
m'
1 m
J
= em
J
1 em
J
= 10-
6
m
l
II Dimenzije --
1'---1 - -- I ---
5 i: b I' d II
I, r
L b,bd II mm mm mm
: I ;T"
20 20" r.,\ , 1 20 I 4 I 3,5
2,.';253 3
2,.';. 2,.'; . 4 II 52 4 3,5
2S. 25 5 II ,5 I
I: 3 I
30 30 3 .
::: ::.: .\: :: 46
1
! I
35356 k
Ii
40 40 "
40 40 5
40 40 6
; 40
45 45 5
45 45 7
50 50 5
60 50 6
50 50 7
50 50 9
55 55 6
55 55 8
55 55 10
60 50, 6
60 60 8
60 6010
45
50
55
69
4
5
6
5
7
5
6
7
9
6
8
10
6
8
10
6
7
7
8
h=' momenl inerclje
----_.
. W;z=momenl oipora
(,;= 1 po!lT1ier inerc/ie

! I Za os _I
.\ h 1--
1 :3- I
1_1
__
'82 1 0,64 1 0,48 1 0,15 '
15
1 0,43
1,05 0,82 , 0,51 0,19 0, 19 0,42
2
2
2
2, 5
2,5
3,5
3,5
4
4
1,12 0,88 0,60 0,39 0,28 0.59
l,4S 1, 14 0,64 0,48 0,35 O,SB
1,42
1,85
2,26
1,74
2,27
2,78
2,67
3,87
3,08
3,79
4,48
4,30
5,86
4,80
5,69
6,56
8,24
6,3'1
8,23
10,1
6,91
9,03
11,1
1,12
I,4S
1,77
1,36
1,78
2,18
2,10
3,04
2,42
2,97
3,52
3,38
4,60
3,77
4,47
5,15
6,47
4,95
6,46
7,90
5,42
7,09
8,69
0,73 0,79
0,76 1,01
0,80 1,18
0,84 1,41
0,89 1,81
0,92 2,16
'1,00 2,96
4,14
1,12 4,48
1'
16
1
5
'43
1,20 6,33
1,28 7,83
1,36 10,4
1,40 11,0
1,45 12,8
1,49 14,6
1,56' 17,9
1,S6 17,3
1,64 22,1
1,72 26,3
1,69 22,8
1,77 29,1
1,85 34,9
0,45
0,58
0,69
0,65
0,86
0,04
1,18
1,71
1,56
1,91
2,'26
2,43
3,31
3,05
3,61
4,15
5,20
4,40
5,72
6,97
5,29
6,88
8,41
0,75
0,74
0,72 i
0,90 '
0,
89
l
0,88
1,05 i
1,04 I
1,21 !
1,20 I
1,19 I
1,35 :
1,33 .
I,SI
1,50
1,46
1,47
1,66
1,64
1,62
1,82
1,80
1,78
144.
'; Dimenzijc
z. os
I- ;i
I
,1----------- - 11 --= -,I x = Y ,- y
I b d r, S 'g, ;g I . W. I i .
L bbd Ii mm mm em' kp/m em em' ctn'
i
I
i
I
!
1 i
70 70 7 7 I' 9,40 42,4 8,43 2,12
70 70 9 70 9 1 9 4,5 : 11,9 9,34
1
2,05 52,6 10,6 2,10
70 70 11 'I 11 I i 14,3 11,2 2,13 61,8 12,7 2,08
I 75 10 I 5 I'
75 - 15 10 10 14,1 11,1 2,21 71,4 13,5 2,25
75 75 12 12 .16,7 1 13,1 2,29 82,4 15,8 2,22
80 SO 8 8 12,3 9,66 2,26 72,3 12,6 2,42
80 80 10 80 10 0 5 15, 1 11,9 2,34 87,5 15,5 2,41
80 80 12 12 I f )7,9 14,1 2,41 102 18,2 2,39
80 80 14 , 14 I' 20,6 16, 1 2,4S 115 20,8 2,36
90 90 9 II 9 15,5 12,2 2,54 116 18,0 2,74
g 90 I :
j
11 5,5 ' :;:i' m
90 90 - 16 I[ 16 I' 26,4 20,7 2,SI 186 30,1 2,66
100 100 10 I 10 19,2 15,1 2,S2 177 24,7 3,04
100 100 12 12 I 22, 7 17,8 2,90 207 29,2 3,02
100. 100 - 14 I 100 14 I 12 6 26.2 20,6 2,98 235 33,S 3,00
100 100 20 20 I 36, 2 28,4 3,20 311 45,8 2,93
110 110- 10 : 10 i /.1,2
110 110 12 110 J2 f 12 6 25,1
110 110 14 14 i 29,0
gg: g !. 120 g II
120. 120- 15 15 13 6,5 33,9
120 120 20 20 44,2
130 130- 12 12 30,0
130 130- 14 130 14 14 7 34,7
130 130 16 ! 16 39,3
140 140- 13 ' 13 ! 35,0
140- 140 15 140 15 15 7,5 40,0
140 140 11 17 45,0
150 ISO 14
150 - 150- 16
150 150- 18
ISO - 160 - 15
160 160 - 17
160 160 - 19
180 180 - 16
180 180 18
180 180 - 20
200 200 16
200 - 200- 18
200 200 20
150
!1 160
I
180
200
14
16 / 16
I S
15
17 17
19
16
IS I's
20
16
18 I S
20
8
S,5
9
9
145_
40,3
45,7
51,0
46,1
51,8
57, 5
55,4
61,9
68,4
61,8
69,1
76,4
15,6 3,07 239
19,7 3,15 280
22,8 3,21 319
19,9 3,36 341
23,3 3,44 394
26,6 3,51 446
34,7 3,70 562
23,6 3,64 472
27,6 3,72 540
30,9 3,80 605
27,5 3,92 638
31,4 4,00. 723
35,3 4,OS 805
31,6
35,9
40,1
36,2
40,7
45,1
43,5
48,6
53,7
48,5
54,3
59,9
4,21 845
4,29 949
4,36 1050
4,49 1100
4,57 1230
4,65 1350
5,02 1680
5,10 1870
5,18 2040
5,52 2340
5,60 2600
2850
30,1 3,36
35,7 3,34
41,0 3,32
39,5 . 3,36
46,0 3,64
52,5 3,63
67,7 3,57
50,4 3,97
58,2 3,94
65,8 3,92
63,3 4,27
72,3 4,25
81,2 4,23
78,2 4,58
88,7 4,56
99,31
4
,54
95,6 4,88
108 4,86
118 4,84
130 5,51
145 5,49
160 5,47
162 6,15
181 6,13
199 6,11
,
NORMALNt ! PROFILI
1 m' = lOS em'
1 10-0 m'
1 m' =
1 em' = 10-
6
m'
..
y
I 1
al
"
! >
[
Co
" i'
s
o 1 " I b ; d l I ' r nun
r
, 1 S
I I mm
,
,
8 :i 80 42 ,' },91: 5,9 3,9 2,3 7,
10 'I 100 50 4,5 6,8 4,5 2,7 10,
12 i 120 58 1 5,11 7,7 5,1 3,1 14,
14 :1 140 , 66 / 5,7 ! 8,6 5,7 3,4 18,
16 !I 160 I 74 I 6,3 i 9,51 6,3 3,8 22,
18 180 i 82 i 6,9 i 10,4 6,9 4,1 27,
20 200 : 90 1 7,5 1 11,3
1
7,5 ' 4,5 33,
22 ' I; 220 1 98 ! 8, 1 12,2 8,1 4,9
1
39,
24 1 240 , 106 : 8,7 13,1
1
' 8,7 5,2 46,
26 1 228600 1 111193 : 9.4 14,1 /),4 5,6 53,
28 I 10,1 15,2 i 10,1 6,1 61,
30 J 300 I 125 10,8 162 10,8 ' 6,5 69,
, !
32 ! 320 'I ' 131 ll,5 17,3
1
JI,5
34 ; 340 137 12,2 18,3 i 12,2
36 . 360 I 143 1 13,0 19,5 1 13,0
38 I 380 I 149 '
113
,7 20,S 1 13,7
40 400 1 155 , 14,4 21,6 14,4
42
'
/. 425 1 163 ! 15,3
45 I 450 1 170 16,2
471/147511781' 17,1
50 . 500 1185 18,0
55 550 200 119,0
60 600 215 21,6
23,0
24,3
25,6
27,0
30,0
32,4
15, 3
16,2
17,1
18,0
19,0
21,6
6,9 77,
7,3 86,
7,8 97,
8,2 107
8,6 118
9,2 132
9,7 147
10,3 163
10,8 180
11,9 213
13,0 254
58
6
2
3
8
9
5
6
1 '
4
1
1
8
8
1
..

f-.o
I
5,95
8,32
11,2 .
14,4
17,9
21,9
26,3
31,1
36,2
41,9
48,0
54,2
61,1
68,1
76,2
84,0
92,6
104
115
128
141
167
199
146.
1>;!24umm

b :0.41>, fOmm b=Q31>.J5mm
d'Q03h-tfjmm
d=Q0361>
r=d r,...O,6d
.-_._------_._--, .-. .. ... - ---.-
ZA OS .
.. _-- ---- --_ .. _-- . --------
x -x
_____ ___
- - ... - _ . .
--- -----
I. W. i . I. w. i .
em' em' e",
I
em' em' em
- - .. --
-- ."=
I
77,8 19,5 3,20
. 6,
29
1
3,00 0,91
171 34,2 4,01 12,2 4,88 1,07
328 54,7 4,81 21,5 7,41 1,23 '
573 81,9 5,61 35,2 10,7 1,40
935 117
6,401
54,7 14,8, 1,55
1450 161 7,20 81,3 19,8 1,71
2140 214
8,00\
ll7 26,0 1,87
3060 278 8,80 162 33,1 2,02
4250 354 9,59 221 41,7 2,20
5740 442 10,4 288 51,0 2,32
7590 542 11,1 364 61,,2 2,45
9800 653 11,9 451 72,2 2,56
12510 782 12,7 555 84,7 2,67
15700 923
. 13,5
I
674 98,4 2,80
19610 1090 14;2 818 114 2,90
'24010 1260 15,0 975 131
. 3,02
29210 1460 15,7 1160 149 3,13
36970 1740 16,7 1440
1176
3,30
45850 2040 17,7 1730 203 3,43
56480 2380 18,6 2090 235 3,60
68140 2150 19,6 2480 268
3,12
99180 3610 21,6 3490 349 4,02
139000 4630 23,4 4670 434 4,30
1 m = 10
8
em'
1 em
4
= 10-
1
m
4
1 m
l
10
6
em
3
1 em
3
= 10-<1 m
3
: ORMAl.:,r C PROFILI
'II
Za [J do ukl/lXivo [.30
b=Q2511-25mm
r =1
,-" -- ', ---' ._--- -_.-.--_.. . , ._- -. ---.. -- -
1 I! Dl mcnzij c !
1 I I I ,-!
.

oJ
.S
g :1 I
I
>N

G
kp/m
" I I I
3 Ii 30 I -33 , 5
I
7 7\ 3,5
5,44
6,21
4,27 1,31 6,39
14,1
26,4
4,261-';,08 \ 5,331 2,681 0,99
4 ' 40 3S 5 !
;,5 1
7 , 7 3,5
7 ! 7 3,5
4,87 1,33
5,59 1,37
7,09 1,42
8,64 1,45
7,05 1,50 6,68 3,08
1
1,04
5 i' 50
6
1
/,i! 65
8 ill 80
10 1100

12 ;, 120
14 I' 140
16 160
I 18 !I 180
! 20 :1 200
I
1 22 .; 220
t 24240
26 ji
2
60
28 !i 280
30 ;i 300
I:
32 !i 320
35 I: 350
38 p8l
I
7,5
i
7,51
4
7,12
9,03
11,0
\3,5
57,5
106
206
10,6 1,92 9,12 3,75
1
1, 13
17,7 2,52 14,1 5,07 1,25
26,5 3,10 19,4 6,36
1
1,331
45 6
50 6
8 I 8 4
8,51 8,51 4,5
10,6 1,55
41,2 .3,91 29,3 8,49 1,41
55
60
65
70
75
80
7
7
10 10 5 20,4 16,0 1,75 605
9 I 9 \ 1 4,5 1 17,0 13,4 1,60 364
7,5 1O,5j 10.5\ 5,5 24,0 18,8 1, 84 925
8 11 , 11 5,5 28,0 22,0 1,92 13 50
8,5 11,5: 11,5
1
6 32,2 25,3 2,01 1910
9
60,7
86,4
116
150
191
4,62 43,2
5,45 62,7
6,21 85,3
6,95 114
7,70 148
12,5; 12,5: 6, 5 37,4 29,4 2,14 2690 245 8,48 197
85
1
9
,5 13 13 6,5 42, 3 33,2 2,23 3600 300 9,22 248
90 10 14 . 14 7 48,3 37,9 2,36 4820 371 9,99 317
95 10 15 , 15 7,5 53,3 41.8 2,53 6280 448 10,9 399
11,1 1,59
14,8 1,75
18,3 1.89
22,4 1
2
,02
27 .0 12,14
I I
33,6 , 2,30.
39,1:5 12,42
47,7 i 2.56
57,2 2,74 i
67,8 2,90
100 110 16 t. 16 8 58,8 46,2 2,70 8030 5-35 ,11,7 495
100 114 17,5! 17,5 8,75 75,8 59,5 2,60 10870 679 112,1 597 80,6
100 14 16 : 16 1 8 77,3 60,6 2,40 12840 . 734 ,12,9 570 75,0 I' 2,72
102 13,34 16 : 16 111,2 79,7 62,6 2,35
1
15730 826 114,1 613 178,t1 2,78
110 14 118: 18 19 91,5 71,8 2,65 20350 1020 14,9 846 102 '3,04

40 400

147.
Literatura:
1. N. Pesto, M. Kremo: Tehnicka mehanika, IP "SVJETLOST", Sarajevo, 1975.
2. A. Rustenpasic: Tehnicka mehanika, "SVJETLOST", Sarajevo, 1981 .
3. V. Mitrovic : Mehanika, kinematika i dinamika, Zavod za izdavanje udzbenika,
Beograd, 1964.
4. V. Mitrovic: Repetitorij mehanike, Zavod za izdavanje udzbenika, Sarajevo, 1966.
5. V. Mitrovic: Mehanika - statika, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva
Srbije, Beograd, 1959.
6. J. Maksimovic: Statika, Zavod za izdavanje udzbenika, Sarajevo, 1969.
7. V. Mitrovic: Mehanika - otpornost materijala, Zavod za izdavanje
udzbenika Srbije, Beograd, 1964.
8. V. Kruz: Nauka 0 cvrstoci, skolska knjiga, Zagreb, 1966.
/
I'
/
/
/
/
.. /l.
/
L ~ _
---
~ -