PLANINE U SRBIJI

Vojvodina
Fruka gora Fruka gora (ma. Tarczal, lat. Alma Mons) je ostrvska planina i nacionalni park u Sremu. Najvei deo Fruke gore se nalazi u Srbiji, Vojvodini, dok mali deo zalazi u istonu Hrvatsku, u Vukovarskosrijemsku upaniju. Prostire se duinom od oko 75 km i irinom od 12 do 15 km i zahvata povrinu od 255 km. Fruka gora je 1960. godine proglaena nacionalnim parkom i time je postala prvi nacionalni park u Srbiji. Najvii vrh je Crveni ot (538 m). Izgraena je od raznovrsnih stena: kriljaca, serpentina, granita, bazalta, andezita, dacita, krenjaka, konglomerata, neogenih glina, peskova i lesa. Ona je nii horst i lakolit. Predstavlja zaostali deo duboko potonulog panonskog kopna koje je tokom neogena inilo puinsko ostrvo Panonskog mora. Tokom kvartara vetrovi su na njenim padinama nataloili les. Vrake planine Vrake planine (rum. Munii Vre, esto zvane i Vraki breg, rum. Dealurile Vreului) se uzdiu usred Panonske ravnice u jugozapadnom delu Banata. Pruaju se u pravcu istok-zapad, u duini od 19 kilometara, sa najveom irinom od 8 kilometara. Povrina im je 170 kvadratnih kilometara, od ega je u Srbiji 122, a u Rumuniji 48 kvadratnih kilometara. Guduriki vrh, sa 639 m nadmorske visine, najvia je taka ovih planina i cele Vojvodine. Od ostalih vrhova poznati su Lisiija glava (590 metara), akov vrh (449 m) i Vraka kula (399 m). Severna padina je strma, dok se juna postepeno sputa u pobre, gde se nalaze vraki vinogradi. Vrake planine spadaju, zajedno s Frukom gorom, u ostrvske planine, jer su nekada bile ostrvo u Panonskom moru. ine najseverniji izdanak srpsko-makedonske planinske mase, iako se u starijoj literaturi moe pronai pogrean podatak o njihovoj pripadnosti Karpatima. Sa planina se prua pogled na Vrac, Vojvodinu i Rumuniju. Izgraene su od gnajsa probijenog granitom, pokrivenih neogenim sedimentima (gline i peskovi).

umadija
Avala Avala je niska planina, 16,5 km juno od Beograda. Predstavlja severni kraj umadijske grede, koja se od Rudnika provlai kroz nisku umadiju i predstavlja razvoe izmeu slivova Save i Dunava. Visoka je 511 m (ranije 506 m) i uzdie se oko 200 m iznad okolnog talasastog terena. To je najnia planina umadijske grede, najisturenija ka severu. Lakolit kupastog oblika nad pinosavskom i ripanjskom povri izgraen je u osnovi od serpentina sa povlatom od krenjaka i flia. Mineral avalit dobio je ime po Avali na kojoj je pronaen. Jo je knez Milo 1859. godine doneo odluku da se Avala zagradi i zatiti, a 1936. godine je proglaena nacionalnim parkom. Prezidijum Narodne Skuptine 1946. godine donosi odluku da bude proglaena dobrom od opteg znaaja. Na zatienom podruju ima oko 600 biljnih vrsta. Ima lekovotih biljnih vrsta, a neke biljke predstavljaju prirodne retkosti, kao to su zanovet, zlatan i zelenika. Avala je dobro poumljena samoniklim drveem, a jednim delom je pod zasaenom borovom umom. Jedno je od omiljenih izletita Beograana. Krajem 2007. godine je Skuptina grada Beograda proglasila Avalu zatienim prirodnim dobrom sa ukupnom povrinom od 489 hektara. Bukulja Bukulja je planina u umadiji, u ijem podnoju se nalaze Aranelovac i Bukovika banja, a njen najvii vrh je visok 696 metara. Asimetrina je u meridijanskom profilu zbog izrazitog raseda na severnoj strani. Jezgro je od granita, pokriveno i opkoljeno kriljcima i mermerima (plutonit-lakolit). Ona je

vulkanskog porekla, to dokazuje prisustvo granitnih stena. Obrasla je bukovom, grabovom i hrastovom umom, a naziv planine potie od rei bukulj deminutiva slovenske rei buk. Pogodna je za pripreme sportskih ekipa, a obeleene peake staze vode od parka Bukovike banje do vrha planine. Na vrhu se nalazi hidrometeoroloka stanica, a na njenim obodima je Garako jezero. Predstavlja omiljeno izletite Aranelovana i banjskih gostiju, a poseduje vie ugostiteljskih objekata. Na njoj se nalazi izvorite gazirane mineralne vode Knjaz Milo. Crni vrh Kragujevaki Crni vrh (707 m) je planina izmeu Kragujevca i Jagodine, dobio je naziv po crnom izgledu koji su mu davale prostrane ume. Oivien je rekama Belicom, draljicom, Lepenicom i Velikom Moravom. Spada u Rodopske, nie planine u umadiji, u sastavu preovlauju metamorfne stene. U odnosu na ostale umadijske planine najbogatiji je peinama i slapovima. Na njemu se nalazi najizdaniji izvor u umadiji (Vrelo u Gornjem tiplju sa oko 50 l/sek). Gledike planine Nalaze se juno od Kragujevca i istono od Kraljeva, dobile su ime po selu Glediu, a po narodnom predanju zbog toga to se sa njih daleko gleda. Ili moda od drveta gledi koga ima na planini. Prostiru se u dinarskom pravcu severozapad-jugoistok u duini od 35 km izmeu Lepenice na severu, Grue na zapadu, Leva na istoku i do Zapadne Morave na jugu. Morfologiju karakterie valoviti venac vezanih vrhova u ijem se junom delu nalazi najvii vrh Samar (922 m), a posle njega Dulenski Crni vrh (897 m). One su, posle Rudnika najvie umadijske planine. Na planini se istie oko 700 m visoka zaravan, a u geolokoj strukturi karakteristian je umadijski fli, karbonatno-pearski i pearsko-glinoviti sedimenti. Jeevac Na severu preko reke Grue nalazi se Rudnik, na zapadu je Vujan i Gornji Milanovac, na istoku je Gruansko jezero, na jugu je aansko-kraljevaka kotlina, ma jugoistoku Kotlenik. Crni vrh (902 m) je najvii vrh planinske celine. Jeevac obuhvata niz kupastih, uglavnom umovitih vrhova visine 500 900 metara nastalih vulkanskom aktivnou u dalekoj prolosti, geoloki sastav ine magmatske stene. Juhor Juhor (775 m) je planina umadije izmeu Velike Morave na istoku i Leva na zapadu, Temnia na jugu i Belice na severu. Prua se u pravcu sever-jug. To je stari horst i spada u rodopske planine. Juhorskim plutonit sa jezgrom od granita izduen je meridijanski 22 km. U grai su zastupljeni i kriljci (gnajs i mikaist). Kosmaj Kosmaj (626 m) je planina u Srbiji, u okolini Sopota. Posle Avale je najnia planina u umadiji. Na njemu se istiu tri vrha: Mali, Goli i Rutavi. Glavni greben Kosmaja polumeseastog je oblika i prua se u pravcu jugozapad-severoistok. Iako je Kosmaj niska planina, ipak svojim izgledom u vidu ostrva dominira u ovom delu niske umadije, iznad valovitog neogenog pobra, ralanjenog blagim renim dolinama. Izgraen je od serpentina, krednog flia, granita i eruptiva. Die se kao ostrvo sa povri od 320 metara nadmorske visine. Naziv Kosmaj nastao je od keltske rei cos (uma) i predindoevropske rei maj (planina). Meutim, Rimljani su Kosmaj prilagodili mitologiji jer je dobio znaenje casa Maiac - stanite boginje Maje. U rimskoj epohi, Kosmaj je bio znaajno rudarsko sredite. Verovatno se ruda gvoa iskopavala na Kosmaju i pre dolaska Rimljana. Kotlenik Kotlenik je planina u visokoj umadiji, izmeu Grue i Zapadne Morave kao i niske presedline kod Bumbarevog brda, severno od Kraljeva. Pripada grupi umadijskih planina. Najvii vrh je Veliki vrh, na visini od 749 metara nadmorske visine. Prema geolokoj starosti i osobinama, vrh Kotlenika odgovara kupi ugaenog vulkana, u geolokom sastavu preovlauju magmatski andeziti. Na temenu planine izduenom uglavnom od juga ka severu reaju se vrhovi emernica (487 m), Bora (508 m), Kraljica

(578 m), iljata kosa (590 m), Klupe (549 m), Crni vrh i V. Livada (748 m), Gradinica (700 m), Orlovi (667 m), Veliki vrh (749 m) i drugi. Sredinji delovi planine su pod umom. Planina je izduena oko 21 km, na severu je ira (do oko 10 km), na jugu se klinasto suava, te izmeu umarica i Vitanovca dostie oko 3 km. Rudnik Prostire se izmeu Gornjeg Milanovca i Topole i najvia je planina umadije (Cvijiev vrh ili Veliki turac, 1132 m). Die se severozapadno od Kragujevca, skoro u sredini umadije. Sastavljen je od kriljaca, konglomerata, krenjaka, peara i laporca kroz koje se probijaju magmatske stene. Predstavlja njen hidrografski vor, razvoe prema slivovima Save, dveju Morava i Kolubare. Naziv potie od ruda, pre svega olova i cinka. Planina je izgraena od kriljaca, krenjaka i flia koje probijaju eruptivi. Vrh Ostrovica (758 m) je izgraena od riolita i ima oblik paleovulkanske kupe. Idui prema severu planine umadijske grede su sve nie. Zahvaljujui izuzetnoj umovitosti, prirodnim stazama zdravlja i blizini velikih gradova, Rudnik je pogodan za razvoj letnjeg i zimskog zdravstvenog, kolskog, sportskog i lovnog turizma. Venac Venac je planina koja se nalazi u blizini Aranelovca. Bogata je poznatim venakim mermerom od koga su sainjene mnogobrojne skulpture koje krase park Bukovike banje, esmu u Knez Mihailovoj u Beogradu, fasadu crkve na Oplencu, deo zgrade Bele kue u Vaingtonu itd. U geolokom sastavu su najzastupljeniji kriljci i mermeri, ima nadmorsku visinu od 658 m. Vujan Vujan je planina juno od Gornjeg Milanovca. Najvii vrh je Veliki Vujan (856 m). Planina je skoro u celosti pokrivena gustom listopadnom umom, osim na obroncima prema reci Despotovici koji sa obroncima Ilijaka (510 m) ine Bransku klisuru. Na planini se nalazi manastir Vujan, osnovan u XIII veku.

Zapadna Srbija
Azbukovica Azbukovica je brdsko-planinsko podruje u zapadnoj Srbiji, na granici sa Bosnom i Hercegovinom. To je uska i izduena regija izmeu Drine na jednoj i Sokolske planine i Povlena na drugoj strani. Njeno sredite je varoica Ljubovija. Na severozapadu je optina Mali Zvornik, na severu optina Krupanj, na severoistoku Oseina, na istoku Valjevo, a na jugu Bajina Bata. Azbukovicu preseca nekoliko bujinih reka koje se ulivaju u Drinu a najpoznatije su Trenjica i Ljubovia. Bobija Planinu nazivaju Tornika Bobija, Bobija ili Orovika planina. U podnoju planine su sela Gornja i Donja Orovica, a na planini je selo Tornik. To je planina u Zapadnoj Srbiji u predelu pod nazivom Azbukovica, nalazi se izmeu desne obale Drine, Sokolskih planina, Jablanika, Medvednika i kanjona Trenjice. Na istoku je sa visoravni visokom oko 1000 m povezana sa Jablanikom i Povlenom. Smatra se da cela visoravan, sve do podnoja Jablanika pripada Bobiji. Bobija je udaljena od Ljubovije 30 kilometara, a od Bajine Bate i Valjeva koji kilometar vie. Najvii vrh nosi naziv Tornika Bobija i visok je 1272 metara. Bobiju krase etinarske i bukove ume, panjaci i proplanci. Za stanovnitvo u selima na padinama Bobije proizvodnja maline predstavlja glavni izvor prihoda. Boranja Boranja je dinarska planina Podrinja u zapadnoj Srbiji. Na jugu je Jagodnja, na severu Guevo, na zapadu se prostire do Drine i Malog Zvornika, na istoku je Krupanj. Boranja se prua od jugozapada ka severoistoku to je drugaije od uobiajenog Dinarskog pravca prostiranja. Njena najvia taka je Crni vrh (856m) i spada u grupu rudnih planina. Od razvoa rene doline su upravljene mahom prema zapadu i severozapadu a neke prema jugu i jugoistoku. Doline su esto krivudave te su zbog toga i razvoa mestimino krivudava i razlomljena, a negde i stupnjevita. Svaki od stupnjeva predstavlja

erozivni pod, koji su stanovnici iskoristili za podizanje kua. Kod nekih boranjskih potonih dolina donji delovi su dublji nego gornji. Ima oblik tita i granitno jezgro koje opkoljavaju kriljci (kao kod Cera). I Boranja je plutonit i horst planina koja se od Cera razlikuje prisustvom paleovulkanskih kupa (stare erupcije). Cer Nalazi se nedaleko od apca u severozapadnom delu Srbije. Od apca je udaljen 35 km, a od Beograda 100 km. Cer (687 m) pripada flinim planinama, dug je oko 20 km, a irok 8 10 km. Najvii vrh se zove anine ali ga pogreno nazivaju i Kosanin grad. Osnovni pravac pruanja grebena je od jugoistoka ka severozapadu. To je plutonit, lakolit i horst planina. Die se istono od donje Drine, a juno od Mave. Bilo mu je od granita kojeg opkoljavaju kriljci i karbonski krenjaci. Planina je ime dobila po brojnim stablima drveta cer. Planina je prilino umovita, nije naseljena, poseduje najvie bukvinog, hrastovog i grabovog drvea. Poznat je po istorijskoj bici avgusta 1914. Rudonosan je to je bilo poznato jo u rimsko doba te predstoji reaktiviranje rudarenja. Crnokosa Zapadno od Skrapea, izmeu Kosjeria na severu i Poege na jugu, u istorijskom podruju Crna Gora nalazi se planina Crnokosa. Drmanovina Nalazi se u Zapadnoj Srbiji zapadno od Kosjeria, juno od See Reke. Prostire se u istorijskom predelu Crna gora. Gojna Gora Kao i istoimeno selo, nalazi se istono od Kosjeria, severozapadno od Ovar Banje u predelu Crna Gora. Guevo Niska planina zapadne Srbije prostire se pravcem severozapad-jugoistok u duini od oko 20 km. Guevo je planina koja se izdie iznad Loznice i Banje Koviljae, severno od Boranje i u prostoru koji Drina poluluno zatvara sa zapada i severozapada. Na severu je Jadar, na zapadu Drina, na jugu Borinska reka, na istoku reica Korenita. Najvia taka se nalazi na 779 m i zove se Crni vrh. Spada u grupu Podrinjskih planina. Jugoistoni deo se zove Kulite i sastavljen je paleozojskih kriljica, preko kojih su nataloeni trijasni krenjaci sa naslagama antimona. Severozapadni deo se sastoji od peara i konglomerata preko kojih lee kredni krenjaci sve do temena. To teme je valovito i zbog krenjake podloge skraeno. U neposrednoj blizini Crnog vrha podignut je spomenik i kosturnica srpskim i austrougarskim ratnicima izginulim na ovom prostoru 1914. godine u Prvom svetskom ratu. Jablanik Nalazi se oko 45 km jugozapadno od Valjeva izmeu Povlena na istoku, Medvednika na severu i Bobije na zapadu. Jablanik je planina u zapadnoj Srbiji, u grupi Valjevskih planina. Pored Jablanika prolazi put Valjevo Rogaica preko prevoja Debelo brdo koji se nalazi jugoistono od planine. Najvii vrh je Jablanik sa 1275 m. Izgraena je preteno od dijabaz-roanaca, delom od serpentina, a najvii delovi graeni su od trijaskih krenjaka. Godinje prima 1800 mm padavina. Na travnim panjacima na visokim zaravnima sagraene su pojate. Jagodnja Prostire se izmeu Boranje na severu, Sokolske planine i reice Uzovnice na istoku, Drine na zapadu i jugu i Krupnja na severoistoku. Jagodnja je nia planina, sa najviim takama Makov kamen (923 m) i Koutnja stopa (939 m). Sa najvieg dela prua se izvanredan i prostran pogled na Drinu i Bosnu. Najpogodniji prilaz Jagodnji je od Krupnja, od kojeg vodi asfaltni put ka Makovom kamenu. Izgraena je od kriljaca u ijoj su povlati krenjaci, peari i eruptivi. Od irokog temena planine sputaju se povri ka Drini i Jadru. Makov kamen je bio poprite bitke u Prvom svetskom ratu, 1914. godine izmeu srpske i austrougarske vojske.

Jelova gora Na 15 km udaljenosti i severozapadno od Uica se prostire planina Jelova Gora, poznata po gustim bukovim umama, borovnici i razvijenoj mrei umskih puteva pogodnih za planinarenje. Najvii vrh je Jelina glavica (1011 m). Kablar Prostire se izmeu Zapadne Morave i njenih pritoka Kamenice i Asanovca na 15 km od aka i 155 km od Beograda. Kablar je visok 889 metara. Sa planinom Ovar gradi Ovarsko-kablarsku klisuru, kroz koju protie reka Zapadna Morava. Geoloku grau ine trijaski masivni krenjaci. Stene njegovih litica okrenutih prema klisuri ine ovu planinu mnogo znaajnijom nego to to govori nadmorska visina najvieg vha. Nedaleko od Kablara se nalazi poznato turistiko mesto Ovar Banja. Magle Magle ili Maglje je planina udaljena 23 km juno od Valjeva. Prua se pravcem zapad-istok u duini od oko 4 km. Moe se smatrati i istonim delom, ogrankom, veeg i poznatijeg Povlena. Padine Maglea su neobino lepe sa naizmenino poreanim vrtaama i livadama, umama i prekrasnim vidicima. Maljen Maljen je planina koja se nalazi juno od Valjeva. Prua se uporednikim pravcem u duini od oko 25 kilometara izmeu Maglea na zapadu i Suvobora na istoku. Na zapadu se planina prostire do prevoja Bukovi preko kojeg prelazi put Valjevo-Kosjeri. Na istoku se nalazi vrh Rior koji pre pripada Maljenu nego Suvoboru. Magmatski peridotiti (harcburgiti) su najzastupljeniji u geolokoj grai. Najpoznatije turistiko mesto na planini Maljen su Divibare koje se nalaze na visini od oko 980 metara iznad mora. Visoravan Divibare duga je oko 7 i iroka okko 3 km. Pored uma Maljen je poznat po svojim cvetnim livadama i umama. Ima etiri rezervata prirode. Poseban ukras ove pitome planine je beli narcis. Medvednik Prostire se oko 25 km zapadno od Valjeva. Planina se nalazi izmeu renih tokova Jablanice i Obnice sa istoka, Ljubovie sa zapada, Pecke i gornjeg toka Jadra sa severa dok je na jugu planina Jablanik. Karakteristian hrbat dug je oko 5 km. Vrh Medvednika je jedva uoljivo uzvienje na skoro horizontalnoj gredi, zaravni koja se prua pravcem zapad-istok u duini od 3 km. Osnova je od starijih metamorfita i dijabaza, a greben od mezozojskih krenjaka. Obrasla je umom. Planina je ime dobila, kako narod pria, po slinosti siluete planine sa medvedom koji lei. Ili po medvedima koji su naseljavali njegove ume. Orovica (Ovar banja) Nalazi se u Zapadnoj Srbiji na prostoru koji nosi istorijsko ime Crna gora. Prostire se izmeu Kablara na istoku, Zapadne Morave na jugu, Gornje Dobrinje na severu i puta Jelen Do-Papratite-Srednja Dobrinja na zapadu. Valjevska Podgorina obuhvata sliv gornje Kolubare valjevske planine Medvednik, Jablanik i Povlen i Valjevsku kotlinu. Podrinje Oko donjeg toka reke u srbijanskom Podrinju izdvaja se nekoliko mikroregija: Azbukovica, Raevina, Jadar (u slivu Jadra) i Lenica. Povlen Povlen je najvia planina na obodu Panonskog basena u Srbiji i nalazi se na tridesetak kilometara jugozapadno od Valjeva. ine je vie vrhova, od kojih su tri najvanija: Mali Povlen (1347 m), Srednji Povlen (1301 m) i Veliki Povlen (1271 m). Duina planine koja se protee dinarskim pravcem iznosi oko

35 km. Pripada uporednikom vencu valjevskih planina koje su produetak starovlake visije. Povlen je krenjaka planina. Lanac planina zapoinje Suvobor, zatim Maljen, na koji se nadovezuju Magle, Povlen, Jablanik pa uporedo Bobija i Medvednik, a potom Sokolska planina, Jagodnja, Boranja i na kraju se Guevo strmo sputa ka Loznici. Raevina Raevina je oblast u severozapadnoj Srbiji izmeu planina Vlaia, Cera, Jagodnje i Sokolskih planina. Dolinom Jadra povezana je sa Mavom i Panonskom nizijom, a zajedno sa Azbukovicom ini Gornje Podrinje. To je preteno brdsko-planinski kraj, pun uma i panjaka ispresecanih bistrim i brzim reicama. Najvei vrh u brdskom delu je Koutnja stopa na Jagodnji (940 m). Njen najvei deo pripada Optini Krupanj. Roanj Roanj je niska planina (606 m), koja se nalazi izmeu Takova i aanske kotline zapadno od Brana. Sokolska planina Spada u grupu podrinjskih planina zapadne Srbije. Okruuju je planine Jagodnja na zapadu i Medvednik i Orovika planina na istoku. Sokolska Planina, najdui planinski venac raevinskojadranskog Podrinja, die se jugoistono od Krupnja. Omeena je tokovima Drine i Uzovnice na zapadu, Ljubovije na jugu i Krive reke, Bogotice na severoistoku, a odvaja Raevinu od Azbukovice. Granicu izmeu Sokolske planine i Jagodnje ini Vukova reka. Sokolska planina se prua dinarski od apca (923 m) i Makovog Kamena (843 m) do Proslopa na jugoistoku. Spada u nie planine, sa najviom takom Roanj (973 m). Vrhovi su travnati i bez ume. Planina je razgranata sa pleatim, skoro zaravnjenim vencem. Dugaka je oko 25 km, a iroka od 10 do 15 km. U geolokom sastavu prisutni su krenjaci u viim delovima planine, dok se silikatne stene nalaze ispod krenjaka po padinama i dubodolinama.

Suvobor Planina Suvobor (864 m) sa Rajcem najistonija je Valjevska planina. Nalazi se izmeu Ljiga, Gornjeg Milanovca i Mionice. Na istoku je planina Rudnik, a na zapadu Maljen. Ima elemente krakog reljefa, ali su znatni delovi izgraeni od serpentina. Predstavlja hidrografsko vorite izmeu pritoka Zapadne Morave i Kolubare. Prekriven je mladim hrastovim umama (u uvalama) i umskim kulturama etinara koje pokrivaju njegov najvei deo. Na lokalitetu Ravna gora je bukova uma koja je opasana vodotokom Grab. Unutar nje se nalazi Mokra peina koja je jedno od izvorita Graba. Rajac (848 m) zbog svojih posebnih odlika i prostora kojeg zauzima neki (neopravdano) smatraju posebnom planinom. Vlai Vlai je brdo u zapadnoj Srbiji, izmeu reka Velike Cernice, Jadra i Tamnave, sa vrhovima od 424 do 462 metra. Nii je ali i dui od Cera, ima dinarski pravac pruanja. Podnojem i preko njega vode drumovi LoznicaValjevo, abacLjubovija i abacOseina. Veim delom je obraslo listopadnom umom. Zbog visine nie od 500 metara ne moe se smatrati planinom.

Istona Srbija
Karpatska Srbija
Beljanica Beljanica je jedna od najveih krenjakih planina istone Srbije. Nalazi se izmeu sliva reke Mlave i agubike kotline na severu i sliva reke Resave na jugu. Prostire se istono od Despotovca i Beljanike reke, Resava je na jugu, na severu je Mlava i agubica. Prua se od zapada ka istoku u

duini od 24 km, sa prosenom irinom od oko 12 km. Zahvata povrinu od 309 km, od ega 246 km izrazit kraki reljef u krenjacima. Severni deo je visoravan sa mnogim vrtaama, uvalama i slepim dolinama (Busovata, Reke sa ponorom dubokim 150 m). Juni deo je stenovit, krenjaki greben Beljanica (1336 m) koji strmim odsekom pada u klisuru reke emernice, desne pritoke reke Resave. U grebenu su mnogobrojne peine, od kojih je najvea Velika Atula (560 m). U podnoju grebena nalaze se Malo i Veliko vrelo, a u podnoju severnog oboda Vrelo Mlave kod agubice. Crni vrh Crni vrh je planina u istonoj Srbiji, na razvou izmeu slivova Morave i Crnog Timoka. Sastoji se od dve paleovulkanske kupe, od kojih se via die 1043 m. Planina je izgraena od andezita, poumljena i slabo naseljena. Severoistonim podnojem vodi put Bor - agubica. Deli Jovan Planina je dugaka 19 km, a iroka 5 - 7 km. Nalazi se na severnoj periferiji optine Bor. Najvii vrh ove planine je Crni vrh (1141 m) na kojem se nalazi repetitor. Izgraen je u osnovi od gabra paleozojske starosti. erdap erdapska klisura (rum. Porile de Fier; ma. Vaskapu; slov. elezn vrta; tur. Demirkap; nem. Eisernes Tor; bug. elezni vrata) je najdua i najvea klisura u Evropi. Nastala je usecanjem otoke Panonskog jezera u Karpatske planine. Ona formira deo granice izmeu Rumunije i Srbije, pri emu se severno nalazi Rumunija, a juno Srbija. Rumunski, maarski, slovaki, turski, nemaki i bugarski naziv ima znaenje elezna vrata, dok je klisura u Srbiji poznata kao erdap. Na rumunskoj strani se nalazi nacionalni park elezna vrata (rum. Parcul Natural Porile de Fier), a sa srpske nacionalni park erdap. Goli kr Goli kr je krenjaki greben koji se protee pravcem severozapad-jugoistok. Nalazi se severoistono od Bora, juno od planine Stol. Homoljske planine Homoljske planine se nalaze u istonoj Srbiji i pripadaju Karpatsko-balkanskoj grupi planina. Izgraene su preteno od kriljaca i krenjaka. Imaju pravac pruanja zapad-istok i smetene su izmeu Zvike kotline na severu i agubike (Homoljske) kotline na jugu, kao i izmeu Mlavske kotline na zapadu i izvorinih delova Gornjeg Peka na istoku. Na zapadu se, preko Gornjake klisure, vezuje za planinu Beljanicu. Najvii vrhovi su Kupinova glava (940 m) i Zdravca (898 m). Na severu su Kuevo i Majdanpek, a na jugu Krepoljin i agubica. Prosena visina je oko 900 metara, a najvia taka iznosi 962 metra. Najvii predeli izgraeni su od mezozojskih krenjaka, ali u raznovrsnom geolokom sastavu izmeu ostalog zastupljeni su i permski peari, graniti i gnajsevi. Planine su bogate gustom umom i mnogim renim izvorima, koji se sputaju sa padina. Dok se planina prostire uporednikim pravcem rena mrea je orijentisana ka severu ili jugu pa brojne doline rebrasto presecaju teren. Pod Homoljem se podrazumeva i podruje agubike kotline, ali i Predeo Zvike kotline na severu. Kuaj Predstavlja prostranu reno-kraku povr sa uvalama. Najvei deo prostora Kuajskih planina izgraen je od jurskih i krednih krenjaka. Na jug se prostire do asfaltnog puta Parain - Krivi Vir, a dalje na istok ide rekom Crni Timok. Zapadnu granicu ine rudarska naselja Senje i Resavica. Od Beljanice na severu je odvajaju izvori Resave i pritoka. Istona granica ide od Bora preko Zlota sve do Bogovine i reke Crni Timok. Zajedno sa Javoritem, Malinikom, Brezovikom povri, Mikuljskom povri i Dubanicom, predstavlja celinu. Najvii vrh ove planine je Trest (1284 m). Potoci koji izviru na ovoj planini, kada stignu na krenjaku podlogu, poinju da poniru i to je razlog zbog koga se u obodnim delovima Kuaja javljaju i brojne peine.

Likovac Likovac je karpatska planina istone Srbije. Prostire se juno od Donjeg Milanovca i erdapske klisure, na istoku je Poreka reka i preko nje planina Veliki Greben, na jugu je aka reka i preko nje planina Mali kr, na zapadu je Majdanpek, Severni Kuaj i omrda. Geoloku grau grebenskog dela ine preteno prekambrijumski gnajsevi. Mali kr Nalazi se juno od Majdanpeka. Sa najviom takom Garvan (929 m), nastavlja se na Veliki kr u pravcu severa. Mali i Veliki kr razdvaja prevoj Vrata ili Vraca. Predstavlja razvoe izmeu izvorinih krakova Poreke reke i Peka. Izgraen je od jurskih i krednih krenjaka i veoma dobro poumljen. Mali stol Sastavljen od jurskih krenjaka i visok je 897 m. Nalazi se oko petnaest kilometara severno od Bora, severozapadno od Stola. Miro Spada u Karpatske planine i nalazi se u sklopu nacionalnog parka erdap. To je planina Istone Srbije i nalazi se izmeu Donjeg Milanovca i Tekija. Planina je krenjakog sastava (jurski i kredni krenjaci) te na njoj dominiraju kraki oblici reljefa. Dobro je poumljena. Od planine Veliki Greben odvojen je dolinom reke Vratne. Na krajnjem istoku se nalazi brdo Buda kod Kladova. U narodnom predanju je poznat po hajducima, Kraljevii Marku i Vili Ravijojli. Resava Resava je predeo oko istoimene reke u Istonoj Srbiji. Severni Kuaj Prostire se izmeu Golubake klisure (erdap) i Peka, delom je u granicama nacionalnog parka erdap. Planinski predeo se prostire severno od Kueva i Majdanpeka. Severni Kuaj ine otri, izuvijani grebeni, gde putevi najee idu po samom vrhu grebena, nudei vidikovce po retkim proplancima koje sreemo na ovom prostoru izuzetno guste i bujne ume. Severni Kuaj uglavnom ine stene kristalastih kriljaca, granita i gabra, samo manji deo ini krenjak. Na Severni Kuaj se nadovezuje masiv Likovca, koji je sa Severnim Kuajem spojen preko Tatarskog Visa i Babinog Maila. omrda Smatra se delom Severnog Kuaja. omrda se nalazi u istonoj Srbiji, pripada grupi Karpatskobalkanskih planina. Prostire se u blizini Donjeg Milanovca. Najvii vrh, koji nosi isti naziv kao i planina, omrda, visoka je 803 m. omrda se nalazi u nacionalnom parku erdap i blizini jednog od najveih i najznaajnijih mezolitskih i neolitskih arheolokih nalazita, Lepenski Vir. Stol Desetak kilometara severno od Bora na prostoru od oko 3 km u preniku nalazi se planina Sto ili Stol. Jedan od najlepih vidikovaca u ovom delu Srbije je izgraen od jurskih krenjaka. Stol predstavlja izazov za planinarsko osvajanje. ume, livade i panjaci daju Stolu i njegovoj neposrednoj okolini poseban izgled. Vrh planine Stol nalazi se na nadmorskoj visini od 1156 m. Planina obiluje atraktivnim alpinistikim terenima i lepim prostranim livadama bogatim lekovitim travama. Planina je pogodna za planinarenje, alpinistiko i sportsko penjanje, a zimi za razne smuarske discipline. Pored planinarskog doma nalazi se jezerce.

Veliki Greben Veliki greben je planina u istonoj Srbiji, pripada grupi Karpatsko-balkanskih planina. Nalazi se u blizini Donjeg Milanovca. Od Miroa na severu ga deli dolina reke Vratne. Na jugu se nalazi Mali Miro kojeg nekoliko metara deli od statusa planine. Jo junije je Deli Jovan. Najvii je Crni vrh sa 656 metara

nadmorske visine. Veliki Greben se prua istone od sliva Poreke reke, pa sve do njenog ua u Dunav i nalazi se u nacionalnom parku erdap. Veliki Kr Veliki Kr je planina visine 1148 m, koja se nalazi na desetak kilometara severozapadno od Bora, istono od planine Stol, istono od eleznike pruge Bor-Majdanpek. Veliki Kr je dugaak 9 km i irok 3 km, to je uzak i nazubljen krenjaki planinski venac blage strane okrenute jugozapadu i veoma strmih stena okrenutih severoistoku. Najvii delovi su izgraeni od jurskih krenjaka, zapadne padine ine kredni krenjaki sedimenti. Na vie lokaliteta ima umskih kompleksa. Vizak Troglavi vrh u neposrednoj blizini planine Stol u pravcu severa. Nalazi se petnaestak severno od Bora. Izgraen je od jurskih krenjaka.

kilometara

Tilva Njagra Tilva Njagra nalazi se na prostoru izmeu Brestovake banje, Borskog jezera i Zlota. Predstavlja najizrazitiju paleovulkansku kupu u Crnorekom andezitskom masivu. Dostie visinu od 770 m i sa bonom kupom Tilva Mika (626 m) ini jedinstvenu celinu. Prenik osnove kupe je 2 km.

Istona Srbija (juni deo)

Baba Nalazi se juno od magistralnog puta Parain - Zajear (desetak km od Paraina prema Zajearu), izmedju sela Leje, Plane i D. Mutnice, sa najviim vrhom V. Baba 657 m. Planinski greben je izgraen od jurskih krenjaka. Bukovik Bukovik je rodopska planina u istonoj Srbiji na tromei razvou Sokobanjske, Aleksinake i Parainske kotline. Najvia je taka Bukova glava (894 m). Niska planina prua se u pravcu jugozapadseveroistok i ima oblik slemena. Ralanjena je izvoritima vie reica koje teku ka Velikoj (Jovanovakoj) reci na severu, a na jugu ka Moravici i Junoj Moravi. Planina je na zapadu sa veim nagibom prema fosilnoj udolini (Raanjska presedlina). Bukovik je spada u gromadne planine, izgraen je od paleozojskih kristalstih kriljaca. umovita planina pored magistralnog auto puta, nije turistiki iskoriena. Devica Juno od Sokobanje, nalazi se planina Devica. Na zapadu je Ozren od koga je odvojena prevojem preko koga vodi stari put od Nia do Sokobanje, prolazei kroz pitoma planinska sela Miljkovac, Vrelo i Jezero. Juno je planinsko podruje Golak. Golak Planine Ozren i Devica se u pravcu juga sputaju ka Toponikoj reci i slivu Svrljikog Timoka. To nie planinsko podruje se naziva Golak. Jeevica Juno od Crnoreke kotline, jugoistono od Boljevca nalazi se Jeevica. Zapadno je Rtanj, juno je Meji vis i Slemen, jugoistono je Tupinica. Kalafat Kalafat se prostire severno od Nia, neposredno kraj grada kao i Selievica. Zapravo postoji dilema da li je ovo posebna planina ili zapadni obronak Svrljikih planina. S obzirom da se izmedju zavretka ovog dela i poetka Svrljikih planina (kod sela Oreovac) nalazi prevoj preko koga se odvija saobraaj izmedju Nia, Svrljiga i timokog okruga, ipak se moe prihvatiti da je Kalafat posebna planina. Prostire

se u pravcu zapad istok, tj. od sela amurlija na zapadu, do krajnje istone granice, sela Vrelo. Duina pruanja je nekih 20 kilometara, a irina ne prelazi 10 km. Okruenje predstavljaju grad Ni, sela Kamenica, Matejevac i Knez Selo na jugu, kao i Grbave, Kopajkoara i Cerje na severu. Prostor oko vrha Kalafat izgraen je od formacija crvenih peara iz paleozoika, dok Kameniki vis i terene zapadno i jugozapadno od njega (sve do Crnog vrha 685 m) grade krenjaki mezozojski sedimenti. Meji vis Prema nadmorskoj visini je planina, ali je to uzvienje sa malom relativnom visinom. Nalazi se izmeu planine Jeevice na severu, ogranaka Rtnja na zapadu, planine Slemen na jugu i Tupinice na istoku. Zapadno od Mejeg visa prolazi put Boljevac - Knjaevac. Ozren Ozren je planina u istonoj Srbiji, najvii vrh je Leskovik 1174 m. Prostire se oko 5 km jugozapadno od Soko Banje i severoistono od Aleksinca. Po najviem vrhu Aleksinani ovu planinu nazivaju Leskovik smatrajui da je Ozren samo greben ove planine koji je okrenut ka Soko Banji. Istono od Ozrena nalazi se planina Devica. U geolokom sastavu preovlauju mezozojski krenjaci, predeo zapadno od Sedog vrha prema Subotincu i Aleksincu na jug ine paleozojski sericitski kriljci. Na planini Ozren nalazi se veliki broj izletita sa razvijenom turistikom infrastrukturom: izletite Ozren, vodopad Ripaljka i izletite Kalinovica. Pajeki kamen Istono od Svrljikih planina, juno od planine Tresibabe i severoistono od Bele Palanke nalazi se Pajeki Kamen. U pravcu istoka preko ugrinske reke nalazi se Zaglavak i Stara planina. Slojeviti kredni krenjaci ine geoloki sastav. Roanj Nalazi se izmeu Samanjca na severu, Bukovika na jugozapadu i Sokobanjske kotline na jugoistoku. Juno od Ronja nalazi se Bovansko jezero. Vii delovi planine sainjeni su od niskometamorfnih kristalastih kriljaca iz paleozoika. Rtanj Rtanj je planina koja se nalazi u istonoj Srbiji, nadomak Boljevca. Pripada Karpatskim planinama i sastoji se od krenjakog grebena i izrazite krenjake kupe na istoku. Najvei i najvii deo planine izgraen je od krednih sedimenata, dok severne padine ine stariji krenjaci iz jure. Izduen je uporedniki oko 30 km i asimetrian u meridijanskom profilu. Prema severoistoku se strmo obruava, a prema selima Lukovo i Mirovo u kaskadama. Monumentalno se izdie iz Crnoreke doline i zavrava pravilnom piramidom na visini od 1570 metara. Sa Rtnja se kad je vedro vreme vide Dunav, Avala, Kopaonik, Stara planina, Vidin sa delom Bugarske. Planinarska udruenja organizuju svake godine dva tradicionalna uspona na Rtanj, Boini i Vidovdanski. Severna strana planine prekrivena je umama i panjacima, obrasla autohtonim biljnim vrstama i obiluje izvorima pitke vode. Na vrhu iljak nalazi se od 1932. godine kapelica koja je danas u ruevinama. Neumorni i neumoljivi tragai za zlatom u nekoliko navrata su dinamitom razruili kapelicu posveenu Svetom oru na vrhu planine, koju je svom muu Julijusu Minhu, bivem vlasniku rudnika na Rtnju, podigla supruga Greta. Samanjac Prostire se pravcem severoistok - jugozapad juno od prevoja estobrodice. Zapadno se nalazi planina Baba, juno je planina Roanj, na istoku je Rtanj, na severu su Kuajske planine. Najvii delovi planine izgraeni su od masivnih i bankovitih jurskih krenjaka. Slemen Planina srednje visine (1099 m) nalazi se izmeu Boljevca na severozapadu i Knjaevca na jugoistoku. Zapadno se nalazi Tumba, severno Meji vis, istono je Tupinica juno Devica. Prema nadmorskoj visini je srednja planina, ali je za uspon na nju potrebno savladati visinsku razliku od svega 300 metara. Vrh je livada sa kojeg se prua lep pogled.

Stara planina Stara planina je jedina visoka planina Istone Srbije sa najviom takom u takozvanoj uoj Srbiji. Naziva se jo i Balkan, po emu je i itavo poluostrvo na kome se planina nalazi dobilo naziv Balkansko poluostrvo. Nalazi se na krajnjem istoku Srbije, vei deo planine je u Bugarskoj gde se nalazi i najvii vrh (Botev 2376 m). Predstavlja prirodnu granicu izmeu Srbije i Bugarske. Prua se od Vrke uke na severu, do Dimitrovgrada na jugu, u duini od oko 100 km. Smetena je na teritoriji sledeih optina: Zajear, Knjaevac, Pirot i Dimitrovgrad. Ukupna povrina masiva koji se prostire u Srbiji je 1802 km2 . Neposredno ispod krova Srbije Midora (2169 m), na nadmorskoj visini od 1758 m nalazi se jedan od najatraktivnijih vrhova Stare planine - Babin zub. Stara planina spada u mlade venane planine. Svrljike planine Nalazi se izmeu gornjeg toka Svrljikog Timoka, jugoistono od Svrljiga do Sievake klisure i Niave na jugu. Prostor koji zauzima je izmedju sela Oreovac na zapadu, Sieva, Ostrovice, Dolca, Krupca i Moklita na jugu, Gornjeg i Donjeg Rinja na istoku, i svrljikih sela Gulijan i Beloinje na severu. Najvia taka je Zeleni vrh sa visinom od 1334 metra. Po visini se ubraja u srednje planine. Pripada balkanskim planinama, nastala je kao i sve ostale planine te grupe alpskim nabiranjem. Planina koja geografski pripada teritoriji optina Svrljig i Bela Palanka, a samo delimino nikoj optini. Veim delom je bez umske vegetacije, umovita je severna strana planine i predeo izmeu glavnog i severozapadnog venca. Osnova je od starih stena, a preko njih su nataloeni peari i mezozojski krenjaci. Prostor oko Zelenog vrha se naziva Gulijanskom planinom, a dalje prema istoku je Rinjska planina sa vrhom Kovina (1205 m). Znamenitosti Svrljikih planina su Prekonoka peina i prerast Peri. Tresibaba Nalazi se juno od Knjaevca, severno od Svrljiga. Svrljiki Timok ini granicu na severozapadu, zapadu i jugu, a Trgoviki Timok se nalazi na severoistoku i istoku. Na jugu su Svrljike planine, a na istoku je Zaglavak i Stara planina. Mezozojski krenjaci dominiraju u geolokom sastavu. Tupinica Tresibaba je planina u istonoj Srbiji, poznata je pod imenom Lasovaka planina. Nalazi se severozapadno od knjaevake i jugozapadno od zajearske kotline, sa leve strane Belog Timoka. Pripada istonoj zoni mlaih krenjakih planina i ima meridijanski pravac pruanja. Na zapadu zavrava visokim stenovitim odsekom (Lasovaki kamen 1160 m), a na istoku ima izgled blago nagnutog platoa. Najvii istoimeni vrh dostie visinu od 1162 m. Najvei deo planine izgraen je od krenjeka, pa se na njoj sreu mnogi povrinski i podzemni kraki oblici reljefa. umski prekriva Tupinice je proreen. Na planinske panjake izgoni se stoka. Na najviem delu Tupinice je televizijski relej, do kojeg vodi automobilski put. Vidli Na istone Srbije istono od Pirota prostire se krenjaki greben Vidlia za kojeg postoji nedoumica da li je to posebna planina ili deo Stare planine. Prostire se pravcem severozapad-jugoistok paralelno sa Odorovskim krakim poljem. Najvii vrh je Guvnite 1413 m. Zabre Zabre je predeo jugoistono od Pirota, severno od Dimitrovgrada, juno od Odorovskog polja i Vidlia.

Jugozapadna Srbija
Bandijer Planina se nalazi na granici Srbije i Crne Gore severno od Pljevalja. Severno je planina Proji, severoistono je planina Oalj, severozapadno planina Javorje i Rudina.

Bi planina Izmeu Poblaenice na zapadu, Lima na severu i istoku i planine Pobijenik na jugu prostire se Bi planina. Nalazi se istono od Priboja. Blagaja Na severu je etinja i Poeka kotlina, na jugu Veliki Rzav. Na istoku je Moravica i preko nje Krstac i Golubac. Jugozapadno su obronci Zlatibora. Trijaski krenjaci su u geolokoj grai najprisutniji. Bude Zapadno je Zlatibor, juno Kukutnica, severoistono Sedalac, istono Gradina. Nalazi se oko 18 km severozapadno od Ivanjice. Planinu u geolokom smislu ine trijaski krenjaci. emernica Prostire se izmeu Munja, Javora i Tisovice, Presjeke reke i Uvca. To je krenjaka visoravan sa najviim vrhom Belom stenom od 1482 metra. emerno Planina emerno se prua od zapada ka istoku na duini od oko 21km. Sa juga je planina emerno ograniena dolinom reke Studenice, a sa severa dolinama Duboice i Boronice i znatno je ralanjena dolinama njihovih pritoka. Teme planine emerno je znatno sueno. Geoloki sastav ine paleozojski kriljci, trijaski masivni krenjaci i mermeri. Najvei deo planinskog temena je pod umom, ali na pojedinim delovima grebena ima manjih ili veih travnatih proplanaka sa stoarskim kolibama. Pored umskog prostranstva emerno je poznato i po velikoj povrini na kojoj raste borovnica. Debela gora Nalazi se jugozapadno od Ovar Banje, zapadno od planine Ovar, juno od Zapadne Morave, severno od Dragaeva. Geoloki sastav ine masivni kredni krenjaci. Gajeva planina Nalazi se na granici Srbije i Bosne i Hercegovine. Severno je BiH i reka Lim. Zapadno je planina Javorje. Na istoku je reka Sutjeska i dalje planina Bi. Giljeva Giljeva je planina u Srbiji koja se nalazi juno od Sjenice prema granici sa Crnom Gorom. Pripada starovlako-rakim planinama, a njen najvii vrh se nalazi na 1617 m. Prostire se na obodu Peterske visoravni i nadovezuje se na Jadovnik i Ozren na severozapadu odnosno Bihor na jugu. Dok je najvii vrh izgraen od jurskih, vei deo jugoistoka planine izgraen je od trijaskih krenjaka. Gola brda Prostire se juno od planine Oalj, severno od Pljevalja. U pravcu jugoistoka se nalazi visoravan Jabuka. Golija Prostire se izmeu Ivanjice na severu i Novog Pazara na jugu, Rake na istoku i Sjenice na zapadu. Karakteristian greben vezuje vie vrhova, sa severa je obrastao umom dok su na jugu travnate padine. Najvii vrh Golije je Jankov kamen 1833 m, ona je jedna od najlepih i umom najbogatijih planina u Srbiji. Pripada dinaridima i izgraena je od paleozojskih kriljaca i oaza dacita i andezita. Na njoj ima i glacijalnih tragova. Od strane UNESCO-a je proglaena Rezervatom biosfre, a odlukom Vlade Republike Srbije, Parkom Prirode. Planina je bogata etinarskim umama, izvorima, reicama punim ribe, divljai, umskim i lekovitim biljem i ima izvanredne terene za smuanje. Na Goliji izviru Moravica i Studenica.

Golubac Nalazi se juno od Poege i severno od Ivanjice. Severno je planina Krstac, istono je Dragaevo, zapadno je reka Moravica. Geoloku grau ine preteno paleozojski sericitski kriljci. Gradina Gradina ima dinarski pravac prostiranja du granice Srbije i Crne Gore. Na jugoistoku se nalazi Bandijer. Na severozapadu se nalazi planina Kova, na severu je planina Javorje, na jugu su Pljevlja. Hum Nalazi se zapadno od Tutina. Severno se nalazi planina Jarut, na jugu je granica sa Crnom Gorom. ini obod Peterske visoravni. Visoravan Jabuka Jabuka se nalazi izmeu Prijepolja i Pljevalja, na visini od 1.300 metara. Ima mnogo livada i etinarskih uma. Ime nije dobila po stablima jabuka kojih ovde uopte i nema, ve po tome to su se tu borili vitezovi i "kroz prsten jabuku streljali". Na Jabuci je u II svetskom ratu poginuo i mali bomba Boko Buha po kome su nazvani memorijalni prostor i turistiko naselje. Jadovnik Juno od Zlatara, izmeu dolina Lima, Mileevke i Meanske reke, nalazi se planina Jadovnik. Duga je 12 km, a najvii vrh je Katuni ( 1732 m ). Prostire se u zapadnoj Srbiji nekih 15 km jugoistono od Prijepolja. Nalazi se zapadno od Sjenice. Sredinji i najvii deo starovlake planine dinarskog sistema izgraen od trijaskih peara i krenjaka. Na irokom temenu planine su panjaci i livade, po kojima su rasute kue sela Stranjana i stoarske pojate. iri pojasevi ume pruaju se po strmijim stranama prema Mileevskoj reci. Du jugozapadnog podnoja pored Lima vodi asfaltni put Prijepolje - Bijelo Polje, od kojeg se du severozapadnog podnoja odvaja put za Sjenicu i Novi Pazar. Na planini Jadovnik nalazi se selo Sopotnica, gde se ujedno nalazi i planinarski dom u neposrednoj blizini Sopotnikih vodopada na 990 metara nadmorske visine.

Jarut Nalazi se severno od Tutina i istono od Novog Pazara. Reka Vidrenjak na jugu razdvaja Jarut od Huma. Severno je Velika Ninaja, a na zapadu je Peterska visoravan. Javor Javor se protee severoistonom granicom optine Nova Varo u duini od 16 km. Na istoku se naslanja na zapadne obronke Golije, a na zapadu se granii sa krenjakim masivom Murtenice. Istoni deo Javora je blago zatalasana povr prostranih livada proaranih umarcima, preteno bukove ume, koji se prua u pravcu-SZ-JI u duini od 3,5 kilometara i u irini od oko 2 km. Najvii deo planine izgraen je od mezozjskih krenjaka znatne debljine i istoe, pa se u tom delu razvila tipina kraka hidrografija. Brojni anevi vezani za Prvi srpski ustanak, zatim tursko srpski rat ( 1876 1877.) i Prvi balkanski rat te ukazuju na burnu istoriju ove planine. Javorje Na krajnjem jugozapadu Srbije, severno od crnogorskih Pljevalja i zapadno od Priboja nalazi se planina Javorje. Severno od nje nalazi se Gajeva planina, istono je planina Proji, na jugu je pogranina planina Gradina, a na istoku su Rudine. Jelica Planina Jelica predstavlja prirodnu granicu izmeu Dragaeva i aanske kotline. Pripada dinarskom sistemu planina i prua se u pravcu severozapad-jugoistok u duini od 30 km. U pravcu severozapada na nju se nastavlja Ovar, u pravcu jugoistoka se nalazi Troglav. Najvii vrh je Crna stena (929 m), Verinje (874 m), Gradina sa poznatim arheolokim nalazitem (849 m), Rajaki vis (818 m) i Stjenik

(789 m). Najvii vrh izgraen je od tamnog efuzivnog dijabaza. Masivni trijaski krenjaci prisutni su u predelu Stjenika, krednih krenjaka ima na vie mesta, serpentini se prema istoku esto javljaju, mnoge druge stene uzimaju uee u grai ove geoloki raznovrsne planine. Jugoistoni deo Jelice zastupljen je u okolini Kraljeva vrhom Jastrebar (796 m), izgraenim preteno od serpentina i najveim delom je poumljen. Kamena gora Na jugozapadu regiona, na levoj obali Lima, du granice sa Crnom Gorom je krenjaka povr Kamene gore (1483 m). Iako je zbog krecnjakog sastava siromana vodom, u njenom podnoju ipak izvire vie levih pritoka Lima. Preko Lima, u pravcu severoistoka nalazi se planina Jadovnik. Severno od Kamene gore su travne i umovite visoravni Jabuka i Babine (Braansko brdo 1305 m). Prosena visina je oko 1000 m. Neto severnije od ovih visoravni, a juno od Priboja i planine Bi, na levoj obali Lima je planina Pobijenik sa vrhom Borak (1423 m). Izgraena je od trijaskih krenjaka sa probojima andezita i dacita. Kilavac Nalazi se juno od Sjenice. Dalje na jugu je Giljeva, na zapadu je Ozren. Istono se nalazi peterski Crni vrh. U geolokom sastavu dominiraju trijaski krenjaci. Kitonja Starovlaka planina se prostire juno od Zlatibora, od Zlatara na jugu odvaja ga reka Bistrica, a na zapadu se nalazi Pobijenik. Nalazi se severozapadno od Nove Varoi. Komaran Komaran je predeo koji se prostire zapadno od Brodareva, jugoistono od Kamene gore du granice sa Crnom Gorom. Kotan polje Krako polje se nalazi izmeu Jaruta na jugu i Velike Ninaje na severu. Dalje na istoku su Sopoani i Novi Pazar. Krstac Niska planina dinarskog pravca prostiranja izmeu Kravarike reke na jugozapadu i reke Bjelice na severoistoku. Nalazi se jugoistono od Poege. Severoistono je Dragaevo, a jugozapadno je planina Golubac. Najvii vrh, ali i najvei deo planine izgraen je od paleozojskih sericitskih kriljaca. Krstaa Krstaa se nalazi na granici Srbije i Crne Gore zapadno od Tutina. Na severu je Peter, na severoistoku se vezuje za planinu Hum, na severozapadu je planina ilindar. Kukutnica Planina bogata vodom nalazi se zapadno od Ivanjice. Severno je Bude, juno je vrh ealj (1381 m) i dalje Muanj, na zapadu je Zlatibor. U geolokom sastavu dominiraju trijaski krenjaci. Mali Lei zapadno od Golijske Moravice na pola puta izmeu Arilja i Ivanjice. Geoloki sastav je jednostavan, izgraen je od trijaskih krenjaka. Mokra gora Mokra gora je planina koja se veim delom nalazi u Srbiji i manjim delom u Crnoj Gori, izmeu Roaja i Ribaria. Deo je Prokletijske grupe planina dinarskog sistema mladih venanih planina. Iako je po visini druga planina u Srbiji bez pokrajina (iza Stare planine, sa vrhom Midor), manje je poznata i planinarski zapostavljena.

Mokra Gora se protee uporednikim pravcem, nalazi se na jugozapadu Srbije, na samoj administrativnoj granici AP Kosovo i Metohija izmeu Ibra i Belog Drima. Najvii vrh je Pogled (2155 m). Zapadno se nalazi planina leb (2365 m) iza prevoja preko kojeg su povezani Pe i Roaje. Istono se nalazi jezero Gazivode koje je nastalo pregraivanjem reke Ibar, a granica moe biti i Crna reka, desna pritoka Ibra. Kao deo ove planine ponekad se smatra i deo Starog Kolaina do Kosovske Mitrovice iako se na tom prostoru mogu izdvojiti Mokra planina i Suva planina. Zapadni deo Mokre gore na granici Kosova i Crne Gore takoe se naziva Suva planina. Juna umovita strana je strmija od severne i u donjem delu se naziva Podgor. umsko i hidrografsko bogatstvo su karakteristike ove planine. Posebno se istie retka i zatiena zajednica molike. Mokra planina Severno i severoistono od Mokre gore i njenog vrha Ruica (1814 m) na granici sa AP Kosovo, od Mokre gore prema jezeru Gazivoda nalazi se Mokra planina. Mogla bi se smatrati i delom Mokre gore. Njen najvii vrh (Oklaka glava 1729 m) nalazi se na administrativnoj granici. Muanj Na severu je planina Kukutnica, na istoku reka Grabovica, na jugoistoku emernica se svojim obroncima uzdie iznad Presjeke reke, Velikog Rzava i Grabovice. Najvii vrh je Jerinin grad (1534 m) krenjakog je sastava, a na visoravnima postoje vrtae dubine od 10 do 15 metara i irine 33 do 50 metara. Jedan deo je pod umom, ali je najvei deo bezvodan, kraki predeo. Ovar Ovar je planina u Zapadnoj Srbiji, a vrh se nalazi 10,5 km zapadno od centra aka. Najvii vrh je visok 958 m, a zajedno sa planinom Kablar pravi Ovarsko-kablarsku klisuru, kroz koju protie Zapadna Morava. Geoloku grau viih delova ine masivni trijaski krenjaci. Na vrhu se nalazi televiziska antena i predajnik RTS-a. Nedaleko od planine se nalazi poznata Ovar banja. Na podruju Ovara i Kablara nalaze se brojni manastiri. Okolno stanovnitvo te manastire naziva Srpskom svetom gorom, ukupno postoji 12 manastira i par crkvica koje se nalaze na putu ka Ovaru. Ozalj /Oalj Nalazi se jugozapadno od Priboja i severno od Pljevalja. Severno je planina Pobijenik, jugoistono je visoravan Babine i dalje visoravan Jabuka. Zapadno je planina Proji. Ozren Jugoistoni deo prijepoljskog kraja zahvata planina Ozren ( najvii vrh Revua 1. 693 m) koju od Jadovnika razdvaja Skudlanska reica. Na severoistoku je Sjenica, na istoku planina Kilavac, a na jugoistoku planina Giljeva. Geoloki sastav ine preteno serpentini. Peter Peterska visoravan (poznata i samo kao Peter) je kraka visoravan (nadmorska visina od 1100-1250 m) u jugozapadnoj Srbiji. Peter je sa svih strana okruena planinama: Golijom, Javorom, Zlatarom, Jadovnikom, planinom Ozren, Giljeva i ilindar. Kroz Petersku visoravan protiu reke Uvac, Vapa, Jablanica i Grabovica. Reke Borotica, Tuzinjska i Brnjika reka predstavljaju najpoznatije ponornice u naoj zemlji. Petersko polje je krako polje u jugozapadnom delu Srbije na Peterskoj visoravni. Zahvata povrinu od 63 km, sa duinom od 13, a irinom od 8,5 kilometara. Smeteno je izmeu planina Giljeva, ilindar, Jarut i Ninaja, pravcem severozapad-jugoistok, na nadmorskoj visini od 1160 metara to ga ini jednim od najviih na Balkanskom poluostrvu. Polje je izgraeno od krenjaka, sem krajnjeg junog dela koje sainjavaju serpentiniti. Dno je prekriveno kvartarnim jezerskim i renim nanosima. Peter je poznat po specifinoj mikro-klimi, posebno otroj tokom zimskog perioda. Petersku visoravan i okolne planine karakteriu umsko-travni pejzai, specifini kraki oblici reljefa, izvori hladne vode, sve vazduh, bogatstvo divljai. Peterska visoravan je pogodna za ispau ovaca (kraj je poznat po proizvodima koji dolaze od petersko-sjenikih ovaca, poput peterskog sira).

Pobijenik Nalazi se izmeu Prijepolja i Priboja. Prostire se pravcem severozapad - jugoistok (dinarskim pravcem) na levoj obali reke Lim. Ponikve Kraka povr Ponikve ima srednju visinu od 900-1000 m i na zapadu prelazi u planinu Taru. Ponikve se nalaze zapadno od Uica. Ponor Nalazi se jugoistono od Tutina. Ponor ine umoviti obronci Mokre gore iznad sela Mojstir. Ponor je planinski predeo izmeu Mokre gore i Ibra na krajnjem jugu jugozapadne Srbije. Proji Nalazi se jugozapadno od Priboja, severno od Pljevalja. Planina Javorje je na zapadu, a Oalj na istoku. Radoelo Planina je smetena na levoj strani reke Ibar, oko 12 km zapadno od varoice Ue izmeu manastira Studenica i Gradac. Ovo je planinski venac duine oko 15 km pravca severoistok - jugozapad, izvijen prema jugoistoku. Sa zapadne i severne strane planina je obuhvaena dolinom reke Studenice koja je odvaja od planine emerno. Na jugu se naslanja na Goliju. Dolinama desnih pritoka Studenice i izvorinih krakova Brvenice, leve pritoke Ibra, ralanjena je na visoke kose i vea uzvienja: Krivau od 1643 metra na severozapadu i Vrhove od 1533 metra nadmorske visine na jugozapadu. Krivaa je trovrh sa vrhovima pribline visine pri emu je najistoniji vrh i najvei. Najvii vrh sastavljen je od karbonskih metamorfisanih kvarcnih konglomerata, u raznovrsnom geolokom sastavu preovlauju metamorfne stene paleozojske starosti. Studeniki mermer je u stvari radoelski mermer. Preteno je obrasla umom, mestimino znatno proredjenom. Raka U uem smislu, pojam Rake se odnosi na sliv srednjeg Ibra i slivove njegovih levih pritoka Rake i Studenice. U irem smislu, pojam Rake se odnosi na celo podruje jugozapadne Srbije, koje je u srednjem veku pripadalo Rakoj dravi. Rogozna Rogozna je planina 10-12 km jugoistono od Novog Pazara. Prua se pravcem jugozapad severoistok u duini od oko 20 km. Smetena je u trouglu koji sainjavaju reka Raka, gornji i srednji tok Ibra. Dolinama pritoka tih reka ralanjena je na dugake kose veoma strmih strana. Najvee uzvienje je Crni vrh 1504 m. Na planini se istie paleovulkanska kupa Jela-grad. Rogozna se sastoji najveim delom od vulkanskih stena andezita, dacita, riolita i njihovih tufova, a u severoistonom delu od kristalastih kriljaca gornje-karbonske starosti i stena dijabaz-ronake formacije. Obrasla je gustim umama. Preko Rogozne je prolazio karavanski put koji je povezivao Bosnu sa Skopljem i Solunom. Njima se naveim delom kretala trgovina sve do izgradnje ibarske eleznice, kada je varoica Raka preuzela glavnu ulogu utovarno-istovarne stanice za robu veeg dela Noviopazarskog sandaka. Snana vulkanska aktivnost stvorila je uslove za pojavu rudnih ica (galenit, pirit, sfalerit) koje su u srednjem veku eksploatisane, o emu svedoe ostaci troske i drugi rudarski tragovi. Rudina Nalazi se na tromei Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Stari (Ibarski) Kolain Ibarski Kolain je oblast u dolini gornjeg Ibra izmeu Rogozne, Mokre Gore, Kosova i Ribarike Klisure, koja ga odvaja od tavice i roajskog kraja. On poinje od Ribarike Klisure, tamo gde Ibar naglo

skree iz severo-istonog u jugoistoni pravac, a zavrava se kod sela abre na uu Jagnjenike reke. Stari Vlah Stari Vlah je istorijska i geografska oblast na jugozapadu Srbije. Obuhvata oblasti severno od reke Lima i istono od Drine, u slivu Moravice i Uvca severno od Sjenice. Na Starom Vlahu se nalaze planine Zlatibor i Zlatar. Oni odreuju podjelu Starog Vlaha na Zlatiborski Stari Vlah (obuhvata Zlatibor), Moraviki Stari Vlah (obuhvata sliv Moravice) i Zlatarski Stari Vlah (obuhvata Zlatar). Stari Vlah je planinska regija, pa je stoarstvo karakteristina delatnost. Otuda i vodi ime vlah je bio naziv za stoara. Oblast je bogata vodom. Stari Vlah je administrativno rasporeen u okvirima Zlatiborskog i Moravikog okruga. Obuhvata optine Priboj, Prijepolje, Novu Varo, ajetinu, Uice, Arilje i Ivanjicu, kao i delove optine Sjenice. Stojkovaka planina Nalazi se izmeu planine emerno na severu i planine Radoelo na jugiistoku. Na zapadu je Ivanjica, a u pravcu jugozapada Golija. Geoloki sastav ine mezozojski karbonatni sedimenti probijeni magmatskim dijabazima. Tara i Zvijezda Tara (1544 m) sa susednom Zvijezdom (1643 m) die se nad Drinom. Tara je oiviena dubokim kanjonom reke Drine, dok se ogranci planine sputaju ka kremanskoj dolini i dolini reke etinje, gde se oslanja na ogranke Zlatibora. Podruje planine Tare sainjava najzapadniju skupinu iz grupe Starovlakih planina. Najvii delovi planine su izgraeni od serpentina. Tara u uem smislu ili Ravna Tara deo je masiva sa Kaluerskim barama i krenjakom visoravni izmeu sledeih reka: Drina, Raa, Konjska reka, Beli Rzav i Derventa (vrh Zborite 1544 m). Prevoj emerita je veza i granica izmeu Zvijezde i Tare. Dakle slivno podruje jezera Zaovine pripada Tari (u uem smislu), kao i greben koji ide od Rastita do prevoja emerita. Na sever se prostire do Bajine Bate, preko prevoja argan vezuje se za Zlatibor na jugoistoku. Na severoistonoj strani su Raa i Solotua. Zvijezda se nalazi u trouglu izmeu sela Rastite i Jagotica i kanjonskog dela Drine (vrh Veliki kraj 1444 m). Ponekad se naziva i Visoka Tara. Ona je severozapadni nastavak Tare. Najvii vrh Zvijezde i itavog podruja Veliki Stolac nalazi se u Bosni. Na osnovu dugogodinjih prouavanja i istraivanja ovog podruja, a radi zatite izuzetnih prirodnih vrednosti koje ono poseduje Skuptina Srbije je 1981. posebnim Zakonom podruje Tare proglasila za Nacionalni park. Spada u najumovitije planine Evrope. Tikva Tikva se nalazi na prostoru Starog Vlaha. Die se severno od Nove Varoi, juno od Kokinog Broda. Na zapadu je planina Kitonja. Troglav Troglav je okruglasta planinska masa izmeu doline Ibra, Lopatnice, Tolinice, Boronice, jugozapadno od Kraljeva i predstavlja neposredno okruenje Bogutovake banje. Jako je disecirana brojnim kratkim dubodolinama i jarugama. irina planine dostie oko 10 km. Najvii vrhovi su Buje (1084 m), Pavlovska livada (1150 m), Kom (1177 m) i drugi manji. Vei deo planine je pod umama, dok su delovi prema Ibru i Bogutovcu siromani umom i odlikuju se velikim erozivnim povrinama. Livadske povrine su prostranije na severu u donjem delu sliva Lopatnice, kod Bogutovake Banje i u selu Magliu, u dolini Ibra. Ime slovenskog boga ratnika iz prethrianskog perioda Troglava sauvano je u imenu ove planine. Ninaja (Velika Ninaja) Prostire se izmeu Petera na zapadu, Jaruta na jugu, Golije na severu i Novopazarske kotline na istoku. Nalazi se izmeu Sjenice i Novog Pazara. Ime je moda dobila od Nina Belova, velikog vojskovoe iz vremana 2000 godina p.n.e. koji u narodnom verovanju postoji kao bog Bak, gospodar

lova. Ninaja je sloene morfologije, nju ine i donekle izolovani grebeni Homar i Suhar. Na Homaru je i najvii vrh Ninaje-Suhi kr (1462 m). Vranjaa Nalazi se zapadno od Tutina na granici sa Crnom Gorom. Severno je planina Hum. Vranjaa je produetak Krstae koja se nalazi u pravcu zapada, takoe na granici sa Crnom Gorom. Na nekim kartama planina se naziva Kruica. Vukovije Zapadno od Baljevca nalazi se Vukovije. Dalje jugozapadno se nalazi Golija, a severozapadno je Radoelo. ilindar Nalazi se na junom obodu Peterske visoravni i na granici Srbije i Crne Gore. Zlatar Zlatar (najvii vrh Golo brdo 1627 m) se nalazi izmeu reka Lima, Uvca, Mileevke i Bistrice. Pripada starovlakim planinama. Dug je 22, a irok 12 km. Prostire se juno od Nove Varoi i istono od Prijepolja. Zlatibor Zlatibor je najpoznatija starovlaka visoravan. To je, peridotitki lakolit i jedna od najveih serpentinskih masa u Srbiji. Prostire se na povrini od oko 300 km, dugaka je 30 km, a iroka i do 15 km. Prua se pravcem severozapad-jugoistok. Povr je okruena uzvienjima: Tornik (1496 m), igota (1422 m), Murternica (1480 m) i drugim manjim sa kojima zajedno ini Zlatibor u irem smislu. Poznato je letovalite i zimovalite, kao i klimatsko leilite. Zlatibor se nalazi na severom delu oblasti Stari Vlah, granine oblasti izmeu Rake, Hercegovine i Polimlja. Obuhvata predele triju optina Republike Srbije: ajetinu, Uice i Novu Varo u Zlatiborskom okrugu. Juna i istona granica Zlatibora su reke Uvac i Veliki Rzav. Na zapadu se Zlatibor granii sa Republikom Srpskom, selima Mokrom Gorom, Semegnjevom i Jablanicom. Zlatibor je oduvek imao veliki pogranini znaaj. Na brdu Cigli kod Jablanice i danas se raspoznaje granica Srbije sa dvema carevinama - Austrougarskom i Turskom. Stari naziv za planinu Zlatibor je Rujno (Rujan) ije ime potie od bunaste biljke ruj (Rhus cotynus) kojom je itava oblast bila veoma bogata i koja se koristila za tavljenje i bojenje koe.

Kopaonika grupa
Baba Baba (953 m) je planina kopaonike grupe koja se prostire severno od Studene i Ravne planine, zapadno i jugozapadno od Goa i istono i jugoistono od Stolova. Omeena je tokovima Gvozdake reke na jugu, Brezanske reke na istoku i Sokolje na severu. Go Planina se prostire juno od Zapadne Morave iznad Vrnjake Banje. Nalazi se u sklopu severnokopaonikih planina. Prua se u pravcu zapadistok oko 10 km. Najvii vrh je Ljukten 1216 m. Najvii deo je sastavljen od kristalatih kriljaca, a sa strane znatnim delom i od serpentina. Na Gou je izvorite mnogih potoka i reica koje otiu prema Zapadnoj Moravi na severu i Rasini na jugu. Povrina Goa obrasla je bukovom i jelovom umom, hrastom kitnjakom, brezom, javorom; po biljnom svetu smatra se jednom od najbogatijih planina Srbije. Kopaonik Poznat je i kao Srebrna planina. Zbog rudnog bogatstva i raznovrsnosti nazivaju ga i srpski Ural. To je jedna od najprostranijih planina Srbije i prostire se istono od Ibra. Prua se od severozapada ka jugoistoku duinom od oko 75 km, doseui u srednjem delu irinu od oko 40 km. Jedan njegov deo je

zatiena zona pod imenom Nacionalni park Kopaonik u okviru koga postoji 12 rezervata biljnih i ivotinjskih vrsta, a na njemu se nalazi i najvei skijaki centar u Srbiji. Njegov najvii vrh je Paniev vrh sa 2017 m nmv. na kome se nalazi mauzolej uvenog srpskog prirodnjaka po kome je dobio ime, oko koga se nalazi baza vojske Srbije. Ceo masiv je dobio naziv po velikom rudnom bogatstvu koje je na njemu eksploatisano jo od srednjeg veka, a na njegovom irem prostoru je smeten itav niz kulturno-istorijskih spomenika iz perioda od XII do XV veka. Ranije je smatran Rodopskom, sada se svrstava u dinarske planine jer je njegovo granitno jezgro mlaa, tercijarna intruzija. Sa svih strana je omeen rasedima te ima karakter horsta. Srednji deo je prostrana fluvijalna povr Ravni Kopaonik, zatalasana visoravan, oko koje se diu Suvo Rudite sa Panievim (Milanovim) vrhom (2017 m) na kome je Paniev mauzolej, Karaman (1936 m), Gobelja (1834 m). Jugoistono od Suvog Rudita greben Kopaonika je suen i ralanjen u niz plastastih uzvienja: ardak (1590 m), atorica (1750 m) i Otro koplje (1789 m), izmeu kojih su iroke presedline. Na ogolienim obodnim delovima planine prisutna je recentna erozija sa ekscesivnim karakterom. Od Ravnog Kopaonika odvaja se njegov istoni ogranak sa sputanjem na prevoj Mramor (1140 m), zatim se penje ka Velikoj ogledni (1359 m) i talasastim grebenom Vrata (1072 m), zavrava sa Javorcem i njegovim vrhom urla (869 m), sputajui se strmo u Jankovu klisuru koja ga odvaja od planine Jastrebac.

Ravna planina Prostire se izmeu Studene planine na zapadu, Goa na istoku i severu, eljina na jugu. Najvii vrh ove planine kopaonike grupe je Crni vrh (1543 m). Do planine se stie iz pravca Goa ili od Polumira iz doline Ibra, kao i dolinom Ribnice iz pravca Kraljeva. Stolovi Planina se nalazi jugozapadno od Kraljeva, izmeu Ibra, Ribnice i Brezanske reke. Sa nje se u svim pravcima razilaze pritoke pomenutih reka, koje su dubokim dolinama ralanile planinu na dugake grebene i kose i dale joj u celini zvezdast oblik. Glavni planinski greben je stolastog oblika duine oko 12 km na pravcu sever-severozapad-jug-jugoistok, sa najviim vrhom Usovicom (1375 m) u severozapadnom delu. Ozren (956 m) je nastavak Stolova prema severu. Sa Stolovima se vee od vrha Karaula (904 m) prema ikeru (1324 m) preko Erskih livada (961 m). Veim delom je pod gustom umom. Zapadni obronci Stolova formiraju istoni deo Ibarske klisure, a na njima se nalazi i tvrava Magli. Studena planina Nalazi se juno od Stolova, zapadno od Ravne planine, severno od eljina, istono od Ibra. Od Stolova Studenu planinu odvaja Gvozdaka reka, koja od sela Brezne postaje Brezjanska reka. Zapadna granica je reka Ibar, dok se na jugu obronci ove planine sputaju do sela Gokanica. Sa istone strane Velika livada razdvaja Studenu planinu od Ravne planine, a severoistono se nalazi Go. Prua se, uglavnom, od zapada ka istoku na duini od oko 15km. Sa severa je ograniena dolinom Brezanske reke, a sa juga Gokanicom. Na Studenoj su vrhovi: Cvetalica (1056 m), Kavgalija (1356 m), Karaula (1352 m), i Kr (1256 m). Planinski greben je travnata poljana, oko vrha Cvetalice prisutan je narcis u narodu poznat i kao kaloper. Severne strane te planinske grede su preteno pod umom, june su obeumljene i tu je razvijeno stoarstvo. araka planina araka planina (1051 m) pripada kopaonikoj grupi, prostire se do Ibra na zapadu, do Gokanice i Ibra na jugu i jugoistoku, a na severu se preko Popove reke vezuje za Studenu planinu. Nalazi se istono od varoice Ue. eljin Na desnoj strani ibarske klisure, izmeu reka Joanice, Gokanice i Rasine nalazi se planina eljin. Najvii vrh je eljin (1784 m) je kupa elipsastog oblika koja se izdie nad gustim umama. Severno se

nalazi Ravna planina kojom su spojeni eljin i Go. Na severu je jo i Studena planina, a na jugu je Kopaonik. U podnoju planine nalazi se Joanika banja. Nastala je rasedanjem stare rodopske mase, sastavljena od stena paleozojske starosti preko kojih lee tercijarni i kvartarni sedimenti, peskovi i gline. Planina je pod umom, osim u blizini Ibra gde je dosta ogoljena.

Juna Srbija (zapadni deo)

Crna gora (Skopska) Nazivaju je i samo Crna gora, to je srednje velika planina na severu Makedonije. U Srbiji se prostire du administrativne granice Kosova, izmeu egligova i Kosovskog Pomoravlja, to jest izmeu Preeva na istoku i Gnjilana na zapadu. Na severu se prostire do Konuljske klisure. Severno od Crnog vrha pa sve do Konuljske klisure planina se naziva i Ostrovica. Goljak Planina Goljak na granici ue Srbije i Kosova die se iznad Sijarinske banje. Prostire se na istok do reke Veternice preko koje je Kukavica. Zapadno je kosovska planina Prugovac, severno Jablanika kotlina. Juno je Kosovsko pomoravlje. Geoloki sastav je raznovrstan, preovlauju graniti i gnajsevi. Jastrebac (Veliki Jastrebac) Nalazi se juno od Kruevca i zapadno od Nia. Jastrebac je rodopska planina istono od dinarskog Kopaonika. Jastrebaki horst je uporedniki izduen 45 km i ine ga Veliki i Mali Jastrebac izgraeni od kriljaca. To je planina srednje veliine, kako po visini (najvii vrh Velika ulica visok je 1491 m), tako i po prostoru koji zauzima. Prostorno je nekako uokviren u trouglu koji ine reke: Rasina, Zapadna Morava, Juna Morava i Toplica. Njegov glavni greben ima pravac istok-zapad, ali zbog poloaja koji zauzima u odnosu na obe Morave i njihove pritoke moe se uoiti i popreni greben koji, u stvari, predstavlja vododelnicu slivova ovih velikih reka. Ova deoba je sasvim jasna istono od Stracimira. Glavni greben od Stracimira se protee na istok preko Svetle stene, Velike ulice, Pogleda i Kupinjaka i sputa se u dolinu June Morave. Popreni od Stracimira se protee na sever preko Krsta, Zmajevca i Mojsinjske planine i sputa se u sastav June i zapadne Morave kod Stalaa. Jastrebac je vrlo stara planina. Postojao je jo u tercijaru i izdizao se iz tercijarnog mora kao veliko ostrvo. U vreme nastajanja Alpa, Karpata i Dinarida dogodile su se velike promene na njemu: izdigao se sredini deo, a severni i juni su se spustili. Geoloki sastav je raznovrstan, preovlauju nisko metamorfisani kriljci, magmatski grandioriti i klastine sedimentne stene. Obrastao je uglavnom bukovom umom, smatraju ga jednom od najumovitijih planina Srbije. Kravarska planina Nalazi se severno od Golaka i moe se smatrati njegovim severnim ogrankom. Na zapadu je Mala Kosanica, na severu i istoku je Velika Kosanica. Kukavica Kukavica je planina koja se nalazi zapadno od Vladiinog Hana, severno od Vranja i juno od Leskovca i padine joj se proteu do ovih gradova. Prostire se na jugoistoku Srbije na levoj obali June Morave Pinjskom i Jablanikom okrugu. Prema zapadu je ograniena rekom Veternicom. Spada u rodopske planine, u geolokom sastavu preovlauju stare metamorfne i magmatske stene. Najvii vrh je Vlajna (1442 m), a slede ga Valjovska uka (1207 m), Tumba (1192 m), Furnite (1370 m), Tikva (1405 m), (1327 m), Bukovska uka (1386 m) i Orlova uka 1306 m). Venac ovih vrhova, sa dolinom Goleme reke, deli planinu na dva dela severni, strmiji, deo je bez naselja dok se na junom, blaem, delu javljaju sela. Na junom delu planine, iznad Vranja, uzdiu se dva vrha Oblik (1310 m) i Grot (1327 m). Zbog svojih pravilnih, kupastih, oblika ova dva vrha planine Kukavice se ponekad navode kao zasebne planine. Kukavica je u pokrivena gustom umom. Nekada stoarski kraj, Kukavica je imala brojna panjake koje je, sredinom XX veka, vojska poumila borom, smrom i jelom. Tako se sada

pored guste listopadne, uglavnom bukove, javljaju i delovi etinarske ume, dok su se panjaci zadrali u blizini naselja. Bogat biljni svet uslovljen je bogatstvom vode koje na Kukavici ima na pretek. Mnotvo izvora, potoka i reica se sputa sa svih strana planine. Lepa Gora (Poar) Prostire se izmeu Kopaonika na zapadu, Jastrebca na severoistoku, Toplice na istoku. Na nekim kartama se za ovu Rodopsku planinu koristi naziv Poar. Geoloki sastav je raznovrstan, prisutni su dijabazi, serpentinisani peridotiti, kristalasti kriljci i krenjaci od kojih je izgraen i najvii vrh. Mali Jastrebac Jastrebac je prevojem Grebac podeljen na Veliki i Mali Jastrebac. Istono od Grepca je Mali Jastrebac sa najviim vrhom Kupinjak (946 m). Sastavljen je uglavnom od paleozojskih metamorfnih gnajseva koje mestimino probija granit. Mojsinjska planina Mojsinjska planina se nalazi u sreditu Srbije, na podruju optine ievac na nekoliko kilometara od autoputa Beograd Ni, kada se krene prema Kruevcu. Nalazi se severoistono od Kruevca, juno od mesta na kojem se sastaju Zapadna i Juna Morava. Sastavljena je preteno od jako metamorfisanih kristalastih kriljaca. Zbog visine manje od 500 metara ne spada u planine. Pasjaa Prostire se izmeu Vidojevice na zapadu, Toplice sa Prokupljem na severu, Puste reke na istoku i jugu. Pripada grupi starih rodopskih planina, u geolokom sastavu preovlauju kristalasti kriljci. Radan Radan planina se nalazi na mestu gde se Dinaridi sueljavaju sa Rodopima (Rodopska ili Srpskomakedonska masa), to je od znaaja za raznovrsnost njegovog reljefa, sloenost geolokog sastava i tektonskih odnosa. Nastala je rasedanjem, pripada rodopskim gromadnim planinama i sastavljena je od magmatskih stena, pre svega andezita i vulkanogenih sedimenata. Nalazi se jugoistono od Kurumlije, zapadno od Lebana i Leskovca, a juno od Prokuplja. Razlikujemo Radan planinu u uem smislu i Radan planinu u irem smislu. Radan planinu u uem smislu ine Majdan planina, Ravna planina i Petrova gora. Pod Radan planinom u irem smislu podrazumevamo i Sokolovicu, Prolomsku planinu i Arbanaku planinu. Severno od Prolom banje u pravcu Kurumlije prostire se Sokolovica sa najviim vrhom Radulovac (1050 m). Prolomsku planinu (Sokolov vis 1370 m) sa severa granii dolina Prolomske reke, a prevoj Gajtanska vrata deli Prolomsku planinu od Radana. Juno od sela Arbanaka, istono od Prolom banje i severno od Radan planine nalazi se Arbanaka planina (Vijogor 1128 m). Prostor Radan planine se nalazi u junoj Srbiji u optinama Lebane, Bojnik, Medvea, Kurumlija i Prokuplje. Pripada junom Pomoravlju u irem smislu. Obuhvata delove gornjih delova slivova Toplice, Puste reke i Jablanice. Izduen je pravcem SZ-JI. Rgajska planina Jugozapadno od Vidojevice nalazi se Rgajska planina. Razdvaja ih Mrljaka reka. Na jugozapadu se nalazi Sokolovica, na jugu je itni Potok i Pusta reka. Izgraena je od starih kristalastih kriljaca. Vidojevica Vidojevica je planina u jugoistonom delu Srbije u blizini Prokuplja. Pripada Rodopskim planinama. Najvi vrh je Bandera visok 1155 metara. Od Pasjae je odvaja prevoj Beli kamen, kojim prolazi put Prokuplje-Bojnik. Izgraena je od metamorfnih kristalastih kriljaca. Na vrhu planine nalazi se Astronomska opservatorija. Planina je prekrivena umom i panjacima.

Juna Srbija (istoni deo)

Babika Gora Babika Gora (Kriva buka 1059 m) je gromadna rodopska planina u jugoistonoj Srbiji. Na severozapadu se nalazi planina Selievica, a na jugoistiku Kruevica. Berbeka kotlina odvaja Babiku goru od Selievice, Leskovaka kotlina je na jugozapadu, a Zaplanjska kotlina na severoistoku. Izgraena je od starih metamorfnih stena, kriljaca prekambrijumske starosti. Belava Belava (Kardaica 946 m) je planina u jugoistonoj Srbiji i pripada Niavskoj oblasti. Prua se pravcem severozapadjugoistok, u duini oko 15 km, od Bele Palanke do Pirota. Na severu je ograniena Niavom, na jugozapadu dolinom Sedlara odvojena je od grebena Crnog vrha (889 m), a prema jugu i jugoistoku dosee do druma Ni Pirot. Radi jednostavne orijentacije mogue je rei da se Belava prostire izmeu starog i novog puta Bela Palanka Pirot. Kao i Suva planina, na koju se nadovezuje, i Belava se, zbog odseenosti prema dolini Niave i preteno krenjakog sastava, odlikuje specifinim geografskim osobinama. Belava je niska planina i pripada Karpatsko-Balkanskoj orogenoj zoni. Na grebenu, paralelnom toku Niave, uzdiu se nekoliko vrhova: Debeli del (916 m), Kardaica (946 m), Vodni vrtop (871 m) i drugi. Oni su vie primaknuti jugozapadnoj strani i ine odseke prema dolini Sedlara. Osnovnu geoloku grau Belave ine paleozojske i mezozojske tvorevine. Od paleozojskih uglavnom uestvujukriljci silursko-devonske i karbonske starosti, kao i permski crveni peari. Oni sainjavaju jezgro antiklinale ove planine. Mezozoik je predstavljen uglavnom krenjacima jurske i kredne starosti. Poseban tip dolina na ovoj planini predstavljaju valoge koje su naroito karakteristine na krenjakoj povri Valoja (Suva planina). Ove doline lie na manje uvale sa neto izraenijim bonim stranama, ali sa niim otvorenim delom. Besna Kobila Nalazi se istono od Vranjske banje. To je najvia planina u jugoistonoj Srbiji, na razvou sliva June Morave i sliva Strume. Najvii vrh je zaobljen i visok 1923 m. Pripada planinama Rodopskog sistema. Sastavljena je uglavnom od kristalastih kriljaca, granita, a ima i olovnih ruda. Doline u podnoju su pod umom, a vii delovi su pod panjacima. Severnim podnojem prolazi put koji povezuje Bosilegrad sa dolinom June Morave. Na junoj padini nalazi se rudnik galenita Blagodat. Burel Planinski predeo u Bugarskoj i Srbiji. Kod nas se prostire izmeu Niave na severu, Jerme na zapadu i granice sa Bugarskom na istoku i jugu. Bohovska planina Najvii vrh nalazi se u Bugarskoj (1,318 m, Ogorelica). Nazvana je po selu Bohovo u Bugarskoj. Njen greben poinje kraj desne obale reke Jerme kod Strezimirovaca i prostire se juno desetak kilometara do Milevske planine u kom delu je Bohovska planina granina, a jedan krak prelazi u Bugarsku. udinska planina Prostire se na tromei Srbije, Bugarske i Makedonije. emernik emernik esto poseuju ljudi koji dou na Vlasinsko jezero jer je lako doi do samog vrha (Veliki emernik 1638 m). Put je irok i do vrha se stie za 2-2,5 sata. Odatle se prua prelep pogled na

jezero i okolne planine (Streer, Gramadu, Vardenik, Ostrozub). Nalazi se na teritoriji optine Surdulica. Ima oblik bila koje se prua meridijanski. Pripada planinama srednje visine, to je tipina gromadna rodopska planina zaobljenih vrhova. emernik je dobio ime po otrovnoj biljci emerici (Veratrum), koje, uz ostalo planinsko bilje, ima u izobilju na ovoj planini. Sastavljen je od kristalastih kriljaca prve grupe. Bilo je ogolieno, a padine su delom pod umom. U istonom podnoju su najvea naselja Vlasina Rid i Crna Trava, a na zapadnom Mlaite, Makatica, Manjak i Ljute. Na emerniku su, do 1941. godine, svoja stada napasali i Aani ili Karakaani, poreklom iz severne Grke. Njih je narod nazivao jo i Crnovuncima, jer su im ovce bile crnog runa i veoma izdrljive na vremenske uslove. O boravku Aana govore i toponimi na ovoj planini: Aanske kolibe, Aanske livade. U novije vreme u Makatici je novembra 1940. godine jedna nemaka firma otpoela eksplotaciju rude molibden. Rudnik je zatvoren 1950. godine.

Dukat Dukat je planina srednje visine na krajnjem jugoistoku Srbije, jugozapadno od Bosilegrada i juno od Vlasinskog jezera. Ima oblik izduenog trokraka. Najvii vrh je Crnook sa 1.881 m. Sastavljena je od kristalastih kriljaca i granita. Pripada Rodopskom planinskom sistemu. Bilo je golo, pokriveno livadama i na njemu se nalaze kue sela Dukata koje lei zapadnije. Doline renih tokova su umovite. Gloka planina Zapadno od Bosilegrada nalazi se Gloka planina (1756 m). Dalje na zapadu nalaze se Valozi i Besna kobila, juno je Dukat, a severno Vardenik. Gramada ili Plana kako je metani jo zovu, nalazi se u neposrednoj blizini granice sa Bugarskom, a severno od Vlasinskog jezera. Prostire se od Vlasinskog jezera do Preslapa u glavnom pravcu jugozapad-severoistok. Preslapskom rekom je odvojena od Talambasa i Rudine. Na zapadu reka Vlasina razdvaja Gramadu od emernika i Ostrozuba. Najvisi vrh gromadne planine je Vrtop 1721m. Vrhovi su blago zatalasani, a planina je uglavnom poumljena smrom i brezom koja je karakteristina za padine okrenute jezeru. Greben planina Nalazi se juno od Pirota i istono od reke Jerme u predelu koji se naziva Burel. Pripada balkanskim venanim planinama. Izgraena je od jurskih sprudnih krenjaka. Zajedno sa Vlakom planinom gradi karakteristino drelo, duboki kanjon kroz koji tee Jerma. Nedaleko od Zvonake banje, dugaka i na vrnom grebenu uzana predstavlja izazov za planinare. Padine su obrasle bukvom, a iznad njih se izdie goli kameni greben sa vrhom Beanite (1338 m). Koura Kouru i Zladovaku planinu na jugu deli Krinanov preslap. Na severu i istoku je reka Kourica, na zapadu je vrh Garine (1460 m) i selo Novi Glog. Prostire se jugoistono od Vranja. Kozjak Veim delom nalazi se u Makedoniji, severoistono od grada Kumanova. Planina se protee uz granicu Srbije i Makedonije. Na Zapadu je Rujan, na severoistoku iroka planina, na istoku German, na jugu je Kriva reka. Najjvii vrh Peren (1326 m) nalazi se u Makedoniji. Kozjak se uzdie izmeu renih dolina Pinje i Krive reke u pravcu zapad - istok. Planinsko bilo Kozjaka dugo je oko 15 km, ispoetka tee u pravcu zapad-istok zatim svija na jug. U najveem delu Kozjak je sastavljen od starih prekambriskih i

paleozojskih kristalasih stena. Najvii vrh planine u Srbiji je Virovi (1 284 m) blizu kojeg prolazi dravna granica. Zbog velike see u prolosti, i erozije tla koja je usledila nakon toga danas je vei deo planine ogoljen. Na srpskoj strani planine, u kanjonu reke Pinje nalazi se poznati manastir Prohor Pinjski. Kruevica Prostire se severno od Vlasotinca, od reke Vlasine. U pravcu severozapada na nju se nastavlja planina Babika gora. Istono je Zaplanje i dalje Suva planina. Na istoku je Leskovac i juno Pomoravlje. U geolokom sastavu dominiraju kriljci paleozojske starosti. Milevska (Mileka) planina Protee se pravcem sever-jug u duini od oko 20 km juno od Strezimirovaca, istono od Vlasinskog jezera, severno od Bosilegrada. Njen greben predstavlja granicu Srbije i Bugarske na jugoistoku Srbije i zapadu Bugarske. Ostrozub Ostrozub je planina koja se nalazi severno u odnosu na emernik sa vrhom od 1546 metara, a njene severne padine se spustaju ka Vlasotincu. Cela planina je poprilino pitoma, isprepletana umama i livadama. Put do vrha je najbolje poeti od mesta na kom je odvajanje sa glavnog puta (Sastav reke Brod) za Dobro polje. Put vodi preko mahale Krsticeva i Dobrog polja do Pobijenog kamena (mesta na kome je i spomen plaoa nastradalima u drugom svetskom ratu) a zatim i do samog vrha Ostrozuba. Poslonjska brda Izmeu Poslonskih brda i Mojsinjske planine Juna Morava je usekla Stalaku klisuru. Istono od brda se nalazi Bukovik, severno je ievac. Zbog visine koja je manja od 500 metara ne spada u planine.

Rudina (Crna Trava) Celim svojim grebenom se prostire du granice Bugarske i Srbije izmeu Ruja na severu i sela Strazimirovci na jugu. ine je stare stene paleozojske starosti probijene mlaim dacitima. Rudina izvorska (Bosilegrad) Prostire se du granice sa Bugarskom istono od Bosilegrada. Kobilska planina je naziv za ovu planinu u Bugarskoj. Ruj Planina pripada rodopskim gromadnim planinama i prostire se na granici Srbije i Bugarske. Na istoku je Rudina, na severu se nastavlja u Talambas, na istoku je planina Greben. Najvii vrh izgraen je od veoma starih metamorfnih stena, prekambrijumskog gnajsa. I dalje prema istoku dominiraju prekambrijumski i paleozojski metamorfiti, ali prema severu i zapadu ima i jurskih krenjaka. Rujan Rodopska planina na jugu Srbije prostire se od planine Kozjak na istoku do doline Preevske Moravice na zapadu. Na jugu prelazi u susednu Makedoniju, a na severozapadu se prostire do June Morave i Bujanovca. Selievica Planina se nalazi u neposrednoj blizini Nia, neki delovi grada se nalaze na njenim obroncima. Pripada gromadnim rodopskim planinama i prostire se juno od Nike kotline, na zapadu je Suva planina, na jugu je Babika gora, a na istoku Juna Morava.

iroka planina Prostire se du granice sa Makedonijom. Na severu je reka Pinja i Trgovite, na zapadu Kozjedolska reka, na zapadu planina Kozjak, na jugu je Makedonija i planina German. ljivovika planina Nalazi se jugoistono od Bele Palanke. Belava se nalaze na istoku. Prevoj Kruka razdvaja ljivoviku planinu od Stolske planine. Zapadno, preko Koritnike reke, nalazi se Suva planina. Juno je Lunika kotlina. Izgraena je od krenjaka mezozojske starosti. Stolska planina Nalazi se severozapadno od Zvonake Banje i jugoistono od Babunice. Greben sa najviim vrhom Rnjos (1274 m) protee se pravcem severozapad-jugoistok izmeu Vlake planine na istoku i Talambasa na jugozapadu. Na severozapadu planine nalazi se Golemi stol po kome je planina dobila ime, a u pravcu jugoistoka preko Zvonake reke nalazi se Jasenov Del. Uzvienje Golemi stol izdie se na 1239 m nadmorske visine iznad Lunike kotline, severno od sela Kijevac. Nazivaju ga i Olimp Babunice. Stolsku planinu ine preteno jurski sprudni krenjaci. Suva Planina Nalazi se jugoistono od Nia, Niavom je odvojena od Svrljikih planina. Poinje istono od Nia, a zavrava se jugozapadno od Babunice u Lunikoj kotlini gde protie reka Lunica. Suva i skarena duga je 45 km, a iroka 15 km. Ranije je nazivana Kunovica. Nastala alpskom orogenezom krajnji je izdanak balkanskih planina i nalazi se na dodiru sa rodopskim planinama Babikom gorom, Kruevicom i Selievicom. Osnova je od paleozojskih kriljaca, a preko njih se nalaze crveni permski peari i mezozojski krenjaci. Vrhovi i greben planine izgraeni su od mezozojskih krenjaka, severne padine ine peari iz mlaeg paleozoika, padine ka Lunikoj kotlini izgraene su od neogenih sedimenata. Ima karakteristian oblik i potkoviasti greben Crvene reke. Svakako je jedna od najlepih planina Srbije. Ova venana planina balkanske zone koja pripada jugoistonoj Srbiji predstavlja pravi vidikovac june Srbije, sa nje se prua izuzetan pogled na Kopaonik, Staru Planinu, Rtanj, Babiku Goru, Jastrebac, Vidojevicu, Pasjau Severna strana planine je pod stenama, vrlo otrim, privlanim planinarima, alpinistima, freeclimberima. Talambas Nalazi se zapadno od Zvonake banje i severozapadno od planine Ruj. Izmeu sliva Vlasine na jugozapadu, Lunike kotline na severu, Ruja na jugoistoku prostire se Talambas, planina iji zaobljeni greben povezuje Suvu planinu na severozapadu i Ruj na jugoistoku. Ako je posebna planina u njen sastav bi trebali uvrstiti i Crni vrh koji je na ovaj nain i najvii vrh planine Talambas. Tako gledano planina se prostire od vrha Crtavo (867 m) do Crnog vrha (1463 m). U irem smislu Talambas moemo smatrati nastavkom planine Ruj prema severozapadu. Greben planine je sastavljen preteno od jurskih krenjaka. Talambas ima blage padine obrasle umama i panjacima. Crtavo je poznato lovite, a greben Asenovo kale poznat je kao gnezdilite surih orlova. Tumba Izmeu Gradske reke i Kalne na jugu i reice Tegonice i sela Crvena Jabuka na severu, zapadno od prevoja Samar koji razdvaja Kalnu i Crvenu Jabuku nalazi se Tumba ( 1377 m). Greben se prema severozapadu lagano sputa prema Vlasini. Na zapadu je planina Ostrozub, na jugu je Gramada, na jugoistoku je Rudina, na istoku Ruj, a na severu je Talambas. U geolokom sastavu dominiraju jurski

krenjaci sa probojima dacita. Tumba je prema nekim miljenjima deo Talambasa, a mogla bi se smatrati i delom Ruja. Valozi Planina se prostire u predelu Krajite na jugoistoku Srbije. Nalazi se izmeu Besne kobile na zapadu, Gloke planine na istoku, Vardenika na severu i Dukata na jugu. Vardenik Izmeu emernika na severu i Besne kobile na jugu, jugozapadno od Vlasinskog jezera nalazi se ova gromadna, rodopska planina. Najvii vrh Veliki Streer ima 1.876 m, a Mali Streer 1.757 m. Sastavljena je mahom od kristalasih kriljaca, u obliku pleatog bila, bez ijednog otrog vrha. Kako je Vardenik u celini zastrt glinovitim pokrivaem, relativno bogat vodom i osunan, to se listopadne ume penju do 1.600 m uz severne i do 1.700 m uz june strane. Vlasina Vlasina je visoravan na jugoistoku Srbije, blizu granice sa Bugarskom. Smetena je izmeu planinskih venaca emernika, na zapadu, i Plane (Gramade) i Kolunikog Rida na istoku. Predstavlja plitko udubljenje izduenog oblika, koje je prilino zaravnjeno fluvijalnom erozijom reke Vlasine i njenih pritoka u izvorinom delu. Vlasinska visoravan ima nadmorsku visinu 1160 1460 m. Prua se u duini (sever jug) 14 km, dok je u irini (istok zapad) pet do sedam kilometara na severu (Polom Dojinovci), odnosno tri do etiri kilometra na jugu (izvorite Vlasine undina reka). Na obodu se nalaze planine rodopskog sistema irokih i zaobljenih vrhova: Veliki emernik 1638 m, Kula 1621 m, Vrtop 1721 m, Koluniki rid 1598 m, Ploa 1705 m i Pandin grob 1664 m. Pored ravni gde je nekad bila tresava Vlasinsko blato, visoravan ine i uzvienja razliitih oblika i visine koja su deo planinskih kosa i grebena koji se sputaju prema reci Vlasini. Vlaka planina Nalazi se u jugoistonoj Srbiji, nedaleko od Pirota. Prua se pravcem severozapad-jugoistok u duini od 6 km. Pripada Balkanskim planinama, a njen najvii vrh Panica (1443m) je smeten u njenom severozapadnom delu. U geolokom sastavu preovlauju mezozojski dolomiti. Sam vrh formiraju dva zaravnjena vrha spojena blagim prevojem, priblino istih visina. Na njenim jugoistonim obroncima, smetena je Zvonaka Banja, a nedaleko je i kanjon reke Jerme koji formiraju otri stenjaci Vlake i Greben planine. Od vegetacije na njoj preovlauju livade sa retkim umama (mahom niskog i zakrljalog graba i hrasta), osim u severozapadnom delu u kome se javlja jaka bukova uma. Planina je naziv dobila po selu Vlasi, koje je naziv dobilo po mnoini rei vlah koja moe oznaavati stoara, ali i etniku zajednicu romanskih starosedelaca na Balkanskom poluostrvu. Nedaleko od sela se nalazi peina Vetrena dupka. Zladovaka planina Zladovaka planina se nalazi na jugu Srbije, 20 km jugoistono od Vranja. Sa zapada je ograniena rekom Kouricom, desnom pritokom Pinje, istono je granie reka Tripunica i njena desna pritoka Gloka reka, juno je od iroke planine odeljena rekom Pinjom, a severno je od masiva Besne Kobile odeljena brojnim pritokama Banjske reke. Orografski se prua pravcem sever-jug u duini od oko 20 km. Najvii vrh planine je Zelenev vrh 1574 mnv, severno od njega je vrh Kourac 1568 m nv, a juno vrh Modra glava 1545 m nv.